Rwanda

Inleiding

Rwanda, het land van de duizenden heuvels, van meren, rivieren en uitgestrekte savanne’s. Midden in Afrika, ingeklemd tussen Burundi, Tanzania, Uganda en voormalig Zaïre. Maar ook het land van de afschuwelijkste genocide sinds de Tweede Wereldoorlog. In 1994 werden bijna een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu's afgeslacht door Hutu's. Het strijdtoneel van dit etnische conflict is een land van schoonheid en een grote verscheidenheid aan planten- en dierenleven.

Situeringskaart

<googlemap height="500" scale="yes" zoom="8" type="terrain" lon="29.904785" lat="-2.015575" version="0.9"> </googlemap>

Het land en de mensen

Bevolking en taal

Communicatie met de lokale mensen

• De officiële voertaal is Frans, Engels en Kinyarwanda. Kinyarwanda spreekt vrijwel iedereen, Frans of Engels veel minder, m.u.v. de toeristengebieden. Verder is er nog de locale taal Kiswahili.
• De Duitse uitgever Kauderwelsch heeft een hele nuttige taalgids Kinyarwanda uitgegeven (gedegen kennis van het Duits is dan wel noodzakelijk), waarmee je je al snel populair maakt bij Rwandezen.

Gastvrijheid

• Men ziet je als een geldautomaat en benadrukt graag de eigen armoede.
• Rwandezen reageren tamelijk vreemd op buitenlandse fietsers. Vrijwel voortdurend fiets je temidden van lokale fietsers, die toch even niets te doen hebben. Deze meefietsenden zijn doorgaans wel humoristisch, vooral als ze hun (gebrekkige) kennis van het Engels op jou willen uittesten. Een taalkundige kruisbestuiving (Engels-Kinyarwanda) leidt soms tot veel plezier en zorgt ervoor dat je die gemene klim even vergeet. In en rond de dorpen rennen groepen mensen vaak een eindje met je mee. Veel Rwandezen beschikken over een goede conditie. Zodra je langs de weg stopt ben je al gauw het middelpunt van een grote starende menigte.
• In het noorden bevinden zich veel vluchtelingenkampen. De mensen roepen of joelen er wel eens wat, maar laten je in de regel met rust.Ten oosten van Gisenyi heb je nogal wat vluchtelingenkampen voor Congolezen. De sfeer is er agressiever. Een rustpunt is een redelijk ziekenhuis, op ongeveer 30 kilometer van Gisenyi. Daarna ben je weer omringd door echte Rwandezen, die minder agressief zijn.
• Je hoeft geen rekening te houden met religieuze voorschriften m.b.t. kleding.

Veiligheid

• Fietsen over de hoofdwegen geeft momenteel geen problemen, er is volop politie aanwezig. In afgelegen gebieden moet je wat voorzichtiger zijn. Fiets er zeker niet in het donker.
• De Nederlandse ambassade geeft een negatief reisadvies voor het noordwesten en het zuidoosten van het land.
• Noordwest van de weg Gisenyi - Ruhengeri – Kidaho en zuid van de weg Butare – Cyangugu in het Nyungwe Forest zijn gebieden die je beter kunt mijden. Vanwege de bemoeienis van enkele Rwandese politici met de illegale diamanthandel in oost Congo, hebben er enkele incidenten plaats gevonden met rebellen vanuit Congo en Burundi.
• De National Park Authorities verzorgen bezoeken aan de berggorilla’s in het Virunga National Park of het Nyungwe Forest met militaire begeleiding.
• Last van honden zul je nergens hebben, die zijn bijna allemaal opgegeten en recentelijk (2007) op last van de regering op grote schaal vergiftigd.
• Behalve de voortdurend starende mensen die je vrijwel overal al snel omsluiten en bedelende politieagenten hebben Inge en Jeroen geen nare ervaringen ondervonden. De mensen zijn erg arm, loop daarom niet teveel met je waardevolle spulletjes te koop.

Geld

• De nationale munt is de Rwanda Franc

Wisselen (euro’s, dollars)

• De Rwanda Franc is niet in Nederland verkrijgbaar..
• Het is een goed idee om eerst op internet de geldende koers op te zoeken voordat je contanten gaat wisselen. Dollars gaan iets makkelijker dan Euro’s. Voor bankbiljetten kleiner dan 50US$ krijg je een aanmerkelijk slechtere koers dan daarboven. Bij de landsgrenzen is een aantal wisselaars actief.
• Er zijn geldautomaten in Kigali en de grotere plaatsen in toeristische gebieden, maar die bleken tijdens ons bezoek nooit te functioneren.

Travellercheques

• Travellerchecks zijn hier tamelijk waardeloos.

Betaalkaarten (Maestro -VISA – Mastercard)

• Creditcards worden alleen in de hele dure hotels geaccepteerd.

Visum

Vanuit Belgie / Nederland

Voor reizen naar Rwanda heb je een visum nodig. Dit is aan te vragen bij een Rwandese ambassade:

Voor Nederlanders:

Johan van Oldenbarneveltlaan 9B 2582 NE DEN HAAG telefoon: 070-3926571 telefax: 070-4275326 e-mail: ambalahaye@minaffet.gov.rw internet: www.ambalahaye.nl

Voor Belgen:

Bloemenlaan 1 (Avenue des Fleurs 1) 1150 Sint-Pieters-Woluwe (Brussel) telefoon: 02-7630721 en 02-7619420 telefax: 02-7630753 e-mail: info@ambarwanda.be internet: www.ambarwanda.be

Vanuit de buurlanden

Wanneer je Rwanda over land vanuit de buurlanden binnenkomt, heb je een speciaal visum nodig.

Communicatie

• Internet vind je in de meeste grotere plaatsen, zolang er elektriciteit is.
• Je gsm heeft niet overal dekking, voor meer informatie vraag je gsm-provider.

Fietsen

Hoe er te komen

Per vliegtuig

• De KLM vliegt vanaf Schiphol via Nairobi (Kenia) op Kigali. Verder vliegen British Airways, Kenia Airways, Ethiopia Airlines, Lufthansa, etc vanaf Brussel.

Het kan lastig zijn om fietsen mee te nemen als je met KLM / Kenya Airways / Rwandair express via Nairobi vliegt. KLM zegt dan dat het stuk Nairobi - Kigali niet mogelijk is. Dit is niet waar. Je kunt om problemen te voorkomen het beste rechtstreeks contact opnemen met Rwandairexpress. Laat hun een email sturen met de bevestiging dat het wel kan. Reken op min 2 weken om dat te regelen. Je moet de vluchtgegevens, afmetingen (h x l x b) van de fietsdoos (max lengte 120 cm) en het gewicht doorgeven (max 20 kg). Contacteer Jimmy Mugabo op jk.mugabo@rwandair.com. Die email laat je aan de KLM medewerker zien. De kosten voor de fiets zijn ca. €90,- (enkele reis) en dan labelen ze hem door naar Kigali. (Info 2007). In Nairobi stallen ze dan alle bagage uit bij het vliegtuig en moet je de jouwe aanwijzen; dan weet je ook zeker dat ie meegaat.

• Een handigere en soms goedkopere optie is met SN Brussels vliegen, direct vanaf Brussel naar Kigali op zaterdag en dinsdag. Dat is minder gezeur en je hebt bovendien 30 kg bagage vrij en als je daarbinnen blijft betaal je voor je fiets niets extra.
• Ethiopian Airlines hanteert 45 kilo vrije bagage, waarvan maximaal 30 kilo per stuk. Als je fiets hier onder blijft, mag deze dus gratis mee. Een fietsdoos kan niet mee, werk dus met een hoeveelheid karton en twintig meter plakband, dan komt je fiets keurig netjes ter plaatse aan. Volgens Gionchere worden ze bij het overstappen behandeld als middeleeuws Chinees porcelein, een behandeling die voor zowel de fiets als de fietser erg aangenaam is. Het kantoor in Amsterdam doet altijd moeilijk, regel alles dus per mail of telefoon via het hoofdkantoor in Addis Abeba (vraag naar mevrouw Rahel). Als je een mail met toezegging binnen hebt, moet je op Schiphol voet bij stuk houden en constructief praten, dan kan de fiets gewoon mee.

Lokaal vervoer

Fiets op bus

• Er rijden regelmatig minibussen. Vanaf de minibusstations vertrekken deze niet eerder dan dat ze vol zijn, dus even buiten de grotere plaatsen kan het lastig zijn om een plekje te vinden. Je fiets meenemen is wat lastig. Er in gaat niet, hooguit op het dak, maar of dat zo verstandig is....?
• De grotere bussen nemen vaak fietsen tegen meerprijs mee (even onderhandelen).

Fietsroutes

• Het hele land is bergachtig, dus in het algemeen is het mooi fietsen.
• Rwanda heeft zich aangesloten bij de “East Arican Standard”, hetgeen betekent dat toerisme de inkomstenbron is waarmee het land erbovenop moet komen. Een bezoek aan een nationaal park kost al gauw een slordige 100 US$ pp/dag.
• Het heeft weinig zin om te proberen met je fiets de nationale parken te bezoeken, aangezien je er zonder auto niet in mag en er ter plaatse meestal geen vervoer beschikbaar is, anders dan te wachten op een verdwaald reisgezelschap. Daarnaast is de wildstand in de parken als gevolg van de burgeroorlog enorm geslonken.
• De interessantste gebieden liggen vooral in het westen: Kivu-meer, Nyungwe Forest (restant tropisch regenwoud) en het Virunga Nationaal Park waar zich berggorilla’s bevinden (kosten: ca. 400 US$ pp voor een uurtje!). Wellicht maakt de veiligheidssituatie een bezoek hiervan per fiets nu wel mogelijk. Informeer bij de ambassade en lokale instanties. In Akagera Nationaal Park langs de grens met Tanzania zou volgens zeggen momenteel weinig te zien zijn omdat de meeste dieren zijn opgegeten tijdens de burgeroorlog.
• Eveline Geubbels: "Ben het niet eens met bovenstaande. De enige reden om Akagera niet te bezoeken is als je weinig geld hebt en toch nog naar bijv. Tanzania gaat, dan kun je idd beter naar de Ngorogoro crater of de Serengeti. Maar kom je alleen naar Rwanda, of zit je niet te krap bij kas zou ik zeker naar Akagera gaan. Van de 11 wildparken die ik heb gezien in oost en zuidelijk Afrika is dit landschappelijk de mooiste en een van de weinige waar je bijna niemand tegen komt en waar je op meerdere plekken in het park kan kamperen. Er zijn beesten genoeg, maar je moet wel even zoeken: nijlpaarden, olifanten (vooral Sept-Feb, die komen binnenlopen vanuit Tanzania), giraffen, krokodillen, warthogs, zebra's, topi's, impala's, bush-, reed-, waterbucks, oribi's, cape elanden, buffels. Het is ook een vogelparadijs. De meeste antilopen zitten in het Noorden van het park, rond de Mutumba hills, daar is ook een mooie campsite en is het landschap prachtig. De giraffen zitten in het Zuiden. Maar: je kan er idd niet met de fiets in en je kunt er ter plekke geen auto huren. Je kunt wel in Kigali voor 100$ per dag een 4x4 huren met of zonder chauffeur. Bel Robert op 08302040. Als je die kunt delen met een aantal mensen bijv valt het erg mee. Entree is 20$ per dag en kamperen 10$. Gids is gratis. Kijk ook op http://www.rwandatourism.com ."
• De route van Inge en Jeroen: Vanuit Uganda langs Byumba naar Kigali, vervolgens via Kibungo naar Tanzania.
• Mooi rondje is de route Kigali - Gisenyi (asfalt)- Kibuye (dirt) - Nyungwe Forest (dirt, wel strak gemaakt want dat gaan ze binnenkort asfalteren) - Gikongoro (asfalt) - Butare (asfalt) - Gitarama (asfalt) - Kigali (asfalt). Volop Toscane in dit rondje, veel steil klimmen en dalen! 6-8 fietsdagen.
• Een apart rondje die je hier aan vast kan maken is rondom lake Bulera en lake Ruhondo. 2-3 dagen.
• Ander rondje is Kigali - Nyamata - Kibungo - Akagera National Park (prachtig prachtig, o wat zonde dat je niet in het park zelf mag fietsen, maar ze laten je misschien wel de eerste 4 km het park infietsen naar de eerste kampeerplaats, erg de moeite waard) -noord langs Kayonza ri Ugandese grens (alleen dit stuk is asfalt)- afslaan in Gabiro ri Oosten, naar Byumba en dan over de ridge via Buyoga en Mbogo naar Kigali. Deze route heeft in het begin meer moeras en rivierland (veel vogels), met lagere heuvels, maar aan het eind rond byumba ook weer meer klimmen. 4-6 fietsdagen.
• Gionchere: Het plan was om als volgt te gaan rijden: Kigali - Gitarama - Butare - Kivumeer - Kibuye - Gisenyi - Ruhengeri - Kigali. De familie bij wie wij logeerden, raadden ons grote delen af. Het Nyungwewoud was te leeg (weinig overnachtingsplaatsen) en de weg tussen Cyangugu via Kibuye naar Gisenyi was een hele slechte grap. Het werd uiteindelijk Kigali - Gitarama - Kibuye. Vervolgens met de bus van Kibuye naar Gisenyi. Daarna per fiets Gisenyi - Ruhengeri - Kigali. Het stuk tussen Gisenyi en de hoogvlakte richting Ruhengeri was vreselijk, vol vluchtelingen uit Congo. Agressie en diefstal (een fles water van de fiets gerukt) dragen niet bij tot een Hollandse "Holladiee-we-zijn-met-vakantie-gevoel". Ruhengeri daaraantegen is erg leuk. Al met al is onze fietsvakantie meer een vakantie waarin ook gefietst werd geworden, maar desalniettemin enorm geslaagd en volgend jaar gaan we weer.

Wegen en verkeer

Het hoofdwegennet is van redelijke tot zelfs goede kwaliteit. Helaas vormt de weg langs het Kivumeer (Cyangugu - Kibuye - Gisenyi) een uitzondering. Deze is nog niet verhard. Hier wordt echter wel aan gewerkt. Hoewel Rwanda ruim veertig jaar onder Belgische bezetting geleden heeft, zijn de hoofdwegen er beter dan in België.

De andere wegen zijn meestal niet geasfalteerd. Wellicht dat dit voor mountainbikers een uitdaging is.

Dichtheid van het wegennet

Het hoofdwegennet is niet al te dicht. Het secundaire wegennet is dat ook niet.

Verkeersdrukte / gevaar

Buiten de hoofdstad Kigali is het niet druk. Ook binnen de hoofdstad valt het mee.

De politie is vrij streng als het gaat om verkeersovertredingen. Ook buiten de steden worden auto's en minibusjes regelmatig staande gehouden als zij de maximumsnelheid overschrijden. Dit laat niet onverlet dat je ook in Rwanda automobilisten tegen kunt komen die hun rijbewijs bij de aanschaf van een liter thee hebben verkregen.

Men toetert als men fietsers achterop komt, zodat deze weten dat er een auto achter hen rijdt. Daarna wordt de fietser met een ruime boog ingehaald. Even beleefd terugzwaaien wordt enthousiast gewaardeerd.

Bewegwijzering

Op de hoofdwegen staan zo nu en dan wegwijzers met een redelijke benadering van het aantal nog af te leggen kilometers. Op de secundaire wegen zijn wegwijzers erg schaars.

Het vragen naar de weg leidt vaak tot verwarring, omdat mensen soms geen flauw idee van afstanden hebben.

Beste fietsperiode

Seizoenen (droog / nat)

• In principe kun je het hele jaar fietsen in Rwanda. De lange regentijd is van maart tot juni, de korte van oktober tot half december. Vooral onverharde bergwegen kunnen in deze perioden een serieuze uitdaging worden. De beste reistijd is juni tot oktober.

Toeristisch hoogseizoen

Vliegtuigmaatschappijen hanteren de Europese hoogseizoensperioden. Rwanda wordt allerminst bestormd door hordes toeristen, van hoogseizoen is in het land zelf dan ook geen sprake. Lange rijen voor musea en andere bezienswaardigheden zijn onbekend en aan het strand van het Kivumeer struikel je nog niet over de veel te dikke en veel te blanke bierbuiken.

Gemiddelde temperatuur

• De temperatuur is altijd aangenaam: ca 25-30°C overdag en gemiddeld 15°C ’s nachts.

Onderdelen en reparatie

• In Rwanda is niets verkrijgbaar voor hightech westerse fietsen. Men maakt zelf meestal gebruik van Aziatische fietsen of "Kwantum kwaliteit" ATB’s. Zowel 26” als 28” banden zijn verkrijgbaar in Kigali, maar ze zullen niet lang mee gaan op een vakantiefiets met bagage.
• Het belangrijkste gereedschap van een Afrikaanse fietsenmaker is een multifunctionele hamer, dus zelf repareren is verstandiger.

Leven

Overnachten

Campings – wildkamperen – natuurcampings

• Je kan wildkamperen, maar gezien de veiligheidssituatie en de grote armoede kan je beter vragen of je ergens mag overnachten. Uitzonderingen zijn de nationale parken Akagera en Nyungwe.

Guesthouses, lodges en hotels

• Hotels en B&B zijn er in de grotere plaatsen, op het platteland erg weinig. De afstanden ertussen zijn soms groot. De prijzen liggen iets hoger dan in de Engelstalige landen vanaf ca €10,- per kamer (2005). De kwaliteit is Afrikaans en men plaatst doorgaans geen bord op de gevel, zodat een slaapplaats zoeken meestal alleen lukt door veel te vragen.
• Is bovenstaande nog te duur dan is goedkoper ook nog wel te vinden als je goed zoekt. Maar stel dan geen lastige vragen over putlucht en lekkende kranen.

Particulieren

• Je kunt soms ook wel in een schooltje of missiepost slapen als je het vraagt. Je kunt informeren bij politieposten, wegwerkers, onderwijzers of de chef van het dorp.

Eten en drinken

• Campinggaz is meestal te vinden op markten bij de gereedschapkramen.
• Er zijn enkele kleine, maar dure supermarkten in Kigali. Verder markten of kleine winkeltjes. Neem altijd een reservemaaltijd mee.

Restaurants

• De Rwandese keuken is een van de betere van Afrika, vooral vanwege de Belgische invloeden: je vindt er de beste friet. Verder ook vaak wat groenten met ugali (maispap) of matoke (bananenstopverf) en soms wat aardappels.
• In zo'n beetje elk dorp vind je wel een eettentje. In Kigali zijn enkele restaurants (vooral bevolkt met ontwikkelingswerkers) waar je voor een klein vast bedrag zoveel kunt eten als je wilt.
• In hele kleine restaurantjes kun je van te voren aangeven wat je wilt eten, dan worden de ingrediënten vers op de markt gehaald. Doorgaans erg goedkoop en prima eetbaar. Brochettes bijvoorbeeld (geitenvlees) smaken prima.
• Vraag in elk restaurant hoe men salade klaarmaakt. Als er gekookt water aan te pas komt, is het uitstekend eetbaar.

Drinkbaar water

• Het drinken van kraanwater is niet aan te raden, al was het maar vanwege de regelmatige cholera-uitbraken. Uitzondering is naar verluid Kigali waar je het zo uit de kraan zonder problemen kunt drinken.

Inentingen & gezondheid

Veelvoorkomende ziekten

• In sommige meren komt bilharzia voor.
• Rond Kigali duikt nog wel eens cholera op.
• In Rwanda is volgens officiële opgave ca. 14% van de bevolking besmet met HIV.

Verplichte inentingen

• Een inenting tegen gele koorts is verplicht.
• Een DTP-vaccinatie wordt aanbevolen
• Bescherming tegen Hepatitis A wordt aanbevolen.
• Soms is een Cholera-verklaring nodig.
• Malaria komt het hele jaar voor. Het land is wel tamelijk bergachtig, reken op koude nachten in het noordelijk berggebied. Voordeel hierbij is dat er hierdoor een kleiner risico is om malaria op te lopen.

Nuttige zaken in de reisapotheek

Neem DEET mee. Dit middel houdt muggen op afstand, mede vanwege de geur (die jij overigens ook ruikt...)

Informatiebronnen

Landkaarten

• Carte Generale "Republique Rwandaise" (1:250.000). De wegen zijn goed aangegeven maar alleen de grotere plaatsen staan vermeld zodat het soms wat zoeken is.
• International Travel Maps "Rwanda and Burundi" (1:400.000). Is redelijk accuraat, maar mist afstanden tussen de meeste plaatsen. Maar het is goed te doen in combinatie met de lokaal geprinte map die je bij de ORTPN in Kigali koopt.

Boeken / Films

Boeken

• Pamela Watson. “Op de fiets door Afrika”
• Als je geïnteresseerd bent in de culturele, politieke en economische achtergronden van de huidige stand van zaken in Afrika, is het boek “Afrika” van Roel van der Veen een aanrader. In tegenstelling tot wat algemeen verkondigd wordt, stelt Roel van der Veen dat niet de zwakke positie van Afrika binnen het wereldhandelssysteem of de erfenis van de koloniale overheersing ervoor hebben gezorgd dat het met Afrika niet wil lukken. De echte reden ligt volgens hem in traditionele sociale en culturele verhoudingen die een normale ontwikkeling van de staat in de weg staan. Hij illustreert zijn ideeën aan de hand van de veranderende machtsverhoudingen in een willekeurig Afrikaans land. Macht is eenzijdig in de handen van een kleine ontwikkelde elite die door middel van een patronagesysteem haar achterban tevreden probeert te houden.
• Verder zijn er vanzelfsprekend boeken over de genocide van 1994:

1. "Mijn land van duizend heuvels” door Hanna Jansen (ISBN: 9059114663)
2. “Het seizoen van de machetes” door Jean Hatzfeld (ISBN: 9023414640). Boek waarin vooral met daders gesproken wordt.
3. "Shake Hands With The Devil" - Romeo Dallaire: Boeiend boek, vooral omdat de rol van de Verenigde Naties en de besluitvorming (of beter: de afwezigheid ervan) van de wereld er genadeloos in blootgelegd wordt.
4. "We Wish To Inform You That Tomorrow We Will Be Killed With Our Families." - Philip Gourevitch: Boek vol persoonlijke getuigenissen van mensen die de ellende hebben meegemaakt.
5. Conspiracy To Murder - Linda Melvern: Vooral geschreven vanuit Arusha. Lijkt een beetje op Opmars naar de galg. (Neurenbergprocessen).

Films

1. “Hotel Rwanda” film uit 2004 die zich afspeelt tijdens de dagen van de genocide in 1994.
2. "Sometimes in April"
3. "Shooting Dogs" volgens Gionchere beter dan "Hotel Rwanda", temeer omdat deze en ook "Sometimes in April" in Rwanda zelf gefilmd zijn.
4. “Gorilla’s in the mist”, aanrader als je van plan bent je 'vergeten familie' in het Volcanoes NP te bezoeken.

Nuttige links

http://rwanda.startpagina.nl
http://www.landenkompas.nl/rwanda - Belangrijke en nuttige reisinformatie