GPS

Hoe satellietnavigatie werkt

GPS sateliet in orbit

Voor de satellietnavigatie zijn er een aantal grondstations op de grond en draaien er enige tientallen satellieten op grote afstand van de aarde. Deze satellieten en grondstations zenden ieder een signaal uit. Door een driehoeksmeting met de signalen van 3 satellieten en een controlesignaal van een 4e satelliet kan de positie op aarde nauwkeurig bepaald worden.

Op de grond zijn deze signalen op te vangen met een ontvanger. Deze antennes zitten tegenwoordig verwerkt in een diversiteit aan apparaten, van smartphone tot digitale camera en van horloge tot een los navigatie apparaat.

Er zijn satellieten van diverse systemen in omloop rond de aarde. Het bekendste systeem is het Global Positioning System (GPS) van het Amerikaanse ministerie van Defensie. Daarnaast maken het Russische GLONASS-systeem alsmede Galileo (van de EU) een opmars. De nieuwere ontvangers weten de positie van zowel de GPS-zenders als van de GLONASS-zenders. Wegens de ingeburgerde term GPS wordt deze op de rest van deze pagina gebruikt in plaats van satellietnavigatie.

Keuze van de GPS-ontvanger

In deze moderne tijden zijn er diverse mogelijkheden voor de buitensporter om te navigeren. Aangezien deze pagina bedoeld is voor de fietsreiziger, gaan we in op de praktische mogelijkheden daarvoor.

In de basis heeft de fietsreiziger twee mogelijkheden. Te weten navigatie met een

• smartphone cq. tablet
• losse GPS-ontvanger

Beide mogelijkheden hebben zo hun voor- en nadelen. Op een rijtje:

Smartphone cq. tablet

• één apparaat voor diverse functies (navigatie, communicatie, informatie, ontspanning, vastlegging van de reis)
• licht apparaat
• relatief compact op het stuur door de bescheiden afmetingen
• kwetsbaar bij vallen en vaak gevoelig voor vocht en stof
• heeft relatief veel voeding nodig
• bij diefstal diverse functies kwijt
• werkt vaak op een Litium-Ion accu
• afhankelijk van software, apps en waar je ingelogd blijft zijn er privacy-argumenten: vind je het goed als Google, Facebook etc. niet alleen weten waar je geweest bent en waar je nu bent maar zelfs waar je naar toe wilt?

Losse GPS-ontvanger

• stevig genoeg bij een val en beschermd tegen vocht en stof
• relatief weinig voeding nodig
• werkt vaak op AA-batterijen
• bij diefstal maar één functie kwijt
• vaak weer een extra apparaat
• zwaarder en lomper dan een smartphone
• kan maar voor één functie gebruikt worden

De beide mogelijkheden worden hieronder uitgebreider behandeld. Voor het opladen van de accu's of oplaadbare batterijen staat daaronder een hoofdstuk.

Smartphone of tablet

Bij navigatie op een smartphone of tablet komen een aantal dingen om de hoek kijken. Zo moet je bij de keuze van het model denken aan:

• robuustheid
• apps
• kaartmateriaal
• opladen

We gaan deze onderwerpen eens langs

Robuustheid

Er zijn modellen smartphones die al een ingebouwde bescherming hebben tegen vocht en stof. Echter bieden deze vaak geen bescherming tegen schade bij een val. Voor smartphones zonder vocht- en stofbescherming is een hoesje of een case sowieso zeer aan te raden. Sommige hoesjes bieden extra batterijvermogen. Het is verstandig ook rekening te houden met de mogelijkheid van en de vochtbestendigheid bij het aansluiten van een stroomkabel aan de voedingsingang.

Tegen vallen is het nuttig een stevige bevestigingsmogelijkheid te gebruiken op de fiets. Bevestigingssystemen van RAM zijn in het algemeen erg stevig. Van andere makelij is het goed uitzoeken wat de gebruikservaringen zijn.

Apps

Smartphones werken met een besturingssysteem (OS) om programma's te kunnen gebruiken. Programma's zijn niet altijd voor alle OS'en beschikbaar. Daarom per OS hieronder een opsomming van handige apps. Zelf toevoegen is uiteraard mogelijk. Gelieve het overzichtelijk te houden door de naam van het programma te noemen, welke linkt naar een pagina met meer info.

Zie verder deze topics op het forum: [1] [2]

Android

• Osmand
• Bikemap
• Oruxmaps
• Viamichelin
• Bordje Weg?
• Fiets!
• Bike node

iOS

• MotionX GPS
• Campsites EU
• Warmshowers
• Waze

Windows Phone 8

• Voor dit OS zijn nog geen apps toegevoegd.

Kaartmateriaal

Afhankelijk van het gekozen OS en de gekozen app is er kaartmateriaal via internet of op het apparaat beschikbaar. Sommige apps bieden een combinatie hiervan. Dan kun je een gebied selecteren welke gedownload wordt en opgeslagen op het apparaat.

In het algemeen is het handig om een app te hebben waarmee .GPX-bestanden opgeslagen en gevolgd kunnen worden. Daarmee worden veel routes (zogenaamde tracks) uitgewisseld. Ook kan het handig zijn een app te gebruiken waarmee je zelf een track bijhoudt. Dan kun je die later delen via diverse websites, waardoor anderen je gereden route kunnen nafietsen.

Opladen

Voor het opladen van de accu's of oplaadbare batterijen staat verderop een hoofdstuk.

Montage

Voor montage op de fiets moet meestal een aparte steun aangeschaft worden. De GPS moet zichtbaar blijven, en wordt dus op het stuur of de bovenbuis geplaatst. Invallend zonlicht kan de afleesbaarheid moeilijken, sommigen prefereren derhalve een verstelbare houder. Andere aandachtspunten: is de GPS makkelijk te verwijderen bij boodschappen doen, is de GPS beschermd bij ongelukken en kun je hem niet verliezen? Bij Garmin is een extra zekeringskoordje aan te bevelen (ervaring)

Losse GPS-ontvanger

Losse GPS-ontvangers zijn er van diverse merken. De oudste en meest bekendste is toch wel Garmin. Andere bekende namen zijn Magellan en Mio. Vanwege de betere verkrijgbaarheid van goede kaarten voor de ontvangers van Garmin, wordt hieronder ingegaan op de versies van dat merk. Uiteraard bieden andere merken ook soortgelijke modellen. De onderstaande keuzes die je moet maken, gelden dus ook bij die merken. Alleen de keuze is wellicht beperkter, of niet aanwezig.

Bij de keuze voor een losse GPS-ontvanger van Garmin zijn er 2 keuzes die de modelserie bepalen:

• Touchscreen of met knoppen?
• Groot of klein scherm?

Touchscreen vs. Knoppen

Zowel bediening via touchscreen als via knoppen kennen ieder voor- en nadelen. De touchscreens bij losse GPS-ontvangers werken d.m.v. druk, in tegenstelling tot veel schermen voor smartphones.

Touchscreen:

• vreet batterijen (grotere modellen gebruiken meer batterijen, om te compenseren)
• amper bedienbaar met grove handschoenen, wat lastiger met aansluitende modellen
• je drukt op de optie die je wilt (voordeel!), dus bij veel trillen of keienpaden is het lastig bedienen (nadeel!)
• minder uitstekende delen

Knoppen:

• bedienbaar met handschoenen, maar joystickjes zijn juist dan weer lastig
• zuinig met batterijen (paar dagen gebruik)
• menu-bediening is wellicht minder logisch (ik ken de laatste iteraties echter niet)
• meer uitstekende delen

Groot vs. Klein

Het schermformaat heeft niet alleen gevolgen voor het scherm zelf, maar ook invloed op andere elementen:

Groot scherm

• makkelijker afleesbaar
• bij touchscreen makkelijker drukken
• meer informatie in één oogopslag
• batterijen sneller leeg
• groter, lomper apparaat op je stuur

Kleiner scherm

• zuiniger voor de batterijen
• compacter op je stuur
• minder info in één oogopslag, dus meer zoeken naar info
• lastiger afleesbaar
• bij touchscreen lastiger raken van je keuze

Welke serie?

Er zijn diverse series van outdoor-GPS'en van Garmin, in te delen in 4 categorieën:

Groot, touchscreen: Oregon, Montana

Groot, knoppen: GPSmap62

Klein, touchscreen: Dakota

Klein, knoppen: Etrex

Overige weetjes

Naast deze basisbeslissingen zijn er nog aanvullende beslissingen waarover je kunt nadenken. Deze staan hier beschreven

Hoogtemeter

Een GPS-ontvanger kan bij ontvangst van 5 satellieten (4 nodig voor 3D plaatsbepaling, 1 voor het controlesignaal) ook een hoogteberekening uitvoeren. Deze hoogteberekening is echter nog vrij onnauwkeurig. Daarom zijn er modellen met een ingebouwde barometrische hoogtemeter.

Deze versies zijn van oudsher nauwkeuriger, als je ook redelijk betrouwbaar de hoogte wilt weten. Wel moet dit type hoogtemeter zo vaak als mogelijk geijkt worden. Liefst iedere paar uur, of vaker. Weersverschillen en temperatuurverschillen hebben namelijk invloed op de hoogtebepaling van deze modellen.

Ingebouwd kompas

De modellen met een ingebouwde hoogtemeter zijn over het algemeen ook voorzien van een ingebouwd kompas. GPS an sich biedt dit niet, want het bepaalt alleen je locatie. Dus je moet bewegen om de GPS te laten weten in welke richting je je begeeft. Een ingebouwd kompas ziet ook stilstaand in welke richting je kijkt. Dat biedt voordelen voor het mee laten draaien van de kaart.

Ingebouwde accu

Er zijn modellen voor sport-gebruik, zoals de veelgebruikte Edge. Als je deze op een camping wilt opladen, en dat moet iedere dag (als je 'm de hele dag gebruikt), dan moet je het apparaat zélf aan het stopcontact achterlaten. Een flink nadeel dus, als je alleen een stopcontact van een toiletgebouw o.i.d. tot je beschikking hebt. Alleen het opladen van een paar AA-batterijen wordt dan een minder diefstalgevoelige zaak.

Bij opladen via een naafdynamo lijkt dit minder een probleem. Als je die tot je beschikking hebt om bij te laden, dan kan het nuttig zijn ook de eigenschappen van de nieuwere modellen met ingebouwde accu te vergelijken. Het is wel zo dat in een ver land AA-batterijen vrijwel overal te verkrijgen zijn (al laat de kwaliteit van alkaline-batterijen aldaar soms te wensen over). Maar als de ingebouwde accu van je sport-GPS niet opgeladen is, dan is je navigatie afgelopen.

Opladen

Voor het opladen van de accu's of oplaadbare batterijen staat verderop een hoofdstuk.

Kaartmateriaal

Buitensport GPS toestellen worden standaard verkocht met een ingebouwde basiskaart. Meestal heeft deze kaart een erg basic dekking. Deze kaart bestaat enkel uit provinciale-/gewestwegen en autostrades/-snelwegen en toont de belangrijkste steden, wanneer je uitzoomt, zodat je een overzicht kan krijgen van je locatie. Deze kaart is vaak niet geschikt als enige hulpmiddel bij het fietsen. Daarom is het handig om extra kaartmateriaal te gebruiken.

Kaarten bestaan er in diverse hoedanigheden:

• Gratis of betaald
• 3D-informatie of 2D-informatie
• Ondersteund of niet ondersteund door Garmin

Tot een aantal jaren geleden bestonden er ook kaarten waar een GPS-ontvanger geen routes mee kon navigeren. Met het huidige aanbod is daar eigenlijk geen sprake meer van.

Hieronder wordt de indeling Gratis versus Betaald gebruikt, om zodoende eventueel bijkomende kosten bij de aanschaf van een ontvanger inzichtelijk te maken.

Fietskaarten

Gratis

Op het wereldwijde web zijn er diverse initiatieven gekomen voor het gratis beschikbaar maken van digitaal en navigeerbaar kaartmateriaal. Het bekendste initiatief is wel OpenStreetMap. Dat is een soort online database van kaartgegevens, waarmee op diverse manieren de kaartinfo weergegeven kan worden. Zo zal iemand die op open water zeilt de kaart visueel anders willen zien dan een alpinist. Zo is het gekomen dat er ook diverse initiatieven voor de fietser zijn genomen.

De meest gewaardeerde initiatieven voor de fietser zijn Openfietsmap en Open MTB Map. Uit waardering is het dan ook gebruikelijk een financiële bijdrage te geven aan de initiatiefnemers. De Open Fiets Map wordt in de BeNeLux wel gezien als de ultieme fietskaart voor losse GPS-ontvangers. Beschikbaar zijn formaten voor Mapsource/Basecamp (Windows) Basecamp (Mac) en voor gebruik in de gps (gmapsupp). Het forumtopic bij de Wereldfietser over deze kaart is hier te vinden.

Voor geheel Europa zijn er op basis van Openstreetmap de Openfietsmap Europa of de zgn. Openmtbmaps/Velomaps aan te bevelen. Een compleet overzicht van openstreetmap kaarten voor de Garmin vind je hier

Andere links naar freeware GPS kaarten:

• OSM Garmin kaart / Openfietsmap Lite (Wereldwijd)
• gpsfiledepot.com (Wereldwijd)
• openmaps.eu (Centraal- / Oost-Europa)

Recente toestellen kunnen worden uitgebreid met geheugenkaarten, zodat verschillende kaarten en verschillende gebieden tegelijk in het toestel opgeslagen kunnen worden.

Google Earth

Je kan in Google Earth punten ingeven van een route of van interessante punten zoals bezienswaardigheden die je wil bezoeken, logie, ... en die je als een KMZ-bestand kan saven. Deze .KMZ kan je omzetten naar .GPX via GPS Visualizer en dit bestand kan je dan naar de software van je GPS opladen.

Ook kan je een track die je wil fietsen naar Google Earth overbrengen zodat je de route op Google Earth kan zien.

"Betaalde gratis kaarten"

Naast de gratis initiatieven, waarbij het de bedoeling is zelf de kaarten in de GPS-ontvanger te laden, zijn er een paar makkelijkere manieren om aan het gratis kaartmateriaal te komen. Vaak wordt hiervoor een bescheiden bedrag gevraagd.

Betaald

Naast de vrij beschikbare ('open source') kaarten, zijn er nog kaarten waarvan de data in eigendom van een bedrijf is. Vaak zijn deze fors duurder en is het goed opletten welke kaarten recent zijn en wat de mogelijkheden ervan zijn. Een overzicht van de door Garmin verkochte kaarten vind je hier.

Inlaadbaar

Nieuwere kaarten zijn volledig gedigitaliseerd en geschikt gemaakt voor gebruikt op recente GPS toestellen met een kleurenscherm. De informatie, zoals hoogtelijnen, orientatiepunten, bossen en gebouwen, kan allemaal op het scherm worden getoond. Deze informatie is interessant bij het fietsen, maar de kaart vervangt vaak niet volledig de routeerbare kaart. Omdat dit type kaart geen straatnamen, huisnummers enz. bevat, kan ze niet worden gebruikt voor het berekenen van trajecten. Om dit mogelijk te maken kan je ze samen met de routeerbare autokaart in de GPS laden.

Typisch zijn dit de kaarten van Lannoo in België, van Bayo in Frankrijk. Je kan deze kaarten uitprinten zoals de levensechte NGI-kaarten, maar je kan de kaarten niet naar je GPS overladen. Als je dus de geplande route moet verlaten tijdens de tocht, dan heb je geen kaart meer op je GPS om op voort te gaan. Daarom genieten oplaadbare kaarten de voorkeur.

Routeerbaar

De allernieuwste fiets- en wandel GPS kaarten tonen zowel de gedetailleerde informatie en laten toe om te routeren, specifiek via bestaande fietsnetwerken of knooppunten netwerken.

–België–

De Grote Route Paden in België hebben samen met Garmin een CD ontwikkeld die dit realiseert voor Vlaanderen en Brussel.

Stilaan worden ook meer en meer Topo’s routeerbaar. Idealiter zouden deze dan de kleine wegen nemen, maar in de praktijk wordt de voorkeur gegeven aan grotere wegen. Er valt wel wat te regelen door de instelling ‘fietser’ en ‘voetganger’ en alles evolueert. Voor Frankrijk en de meeste ons omliggende landen heb je Topo-CD’s. Zelfs van Chili, Argentinië, Australië, Zuid-Afrika,… vind je de Topo’s. Ze zijn meestal even goed maar ook niet beter dan de bestaande papieren kaarten.

Voor België is de huidige versie navigeerbaar en de volgende zal ook de GR’s bevatten.

Voor België is er tevens de fiets- en wandelkaart die kan opgeladen worden de ‘Routeplanner en GPS navigatie in België en het Groot-Hertogdom Luxemburg voor fietsers en wandelaars’ een must voor iedere fietsende Belg. Deze CD bevat alle straten van België, maar de navigatie voert langs mooie fietsroutes: Fiets-CD van de Grote Route Paden. In Vlaanderen is het aantal opgenomen fietsroutes wel beduidend hoger t.o.v. Wallonië.

–Nederland–

Voor Nederland is als routeerbare kaart de eerder genoemde City Navigator te gebruiken, maar dan mis je wel een heleboel fietspaden en routes door natuurgebieden. In Nederland heeft GPS-winkel WayPoint zowel op CD als kant-en-klaar op SD voor Garmin zowel een fietskaart (verharde wegen) als een wandelkaart (onverharde paden) gemaakt. Ze heten "Onroute". Bij deze kaart probeert men de routering zodanig te beïnvloeden dat de GPS een mooie route zal uitrekenen, in plaats van een 'efficiënte'. De SD-kaart is alleen bruikbaar in de GPS; met de CD kun je de kaart op de pc (alleen in MapSource op Windows) installeren en via dat programma overdragen aan je GPS. Merk op dat de data in deze kaarten heden (2013) weleens verouderd kan zijn, ze worden al enige tijd niet meer voorzien van updates. Verder komt het regelmatig voor dat bij rivieren op provinciegrenzen de veren niet meegenomen worden bij routering. Dit kan betekenen dat er grote omwegen berekend worden bij de routering.

–Rest van de wereld–

Voorgenoemde fietskaarten maken vaak gebruik van de mooiste routes, maar misschien wil je ook weleens via een snellere of kortere route navigeren in steden. Daarvoor is de City Navigator Europe-kaart van Garmin erg bruikbaar. LET OP: deze is bedoeld voor auto's! Zorg er dus voor dat je deze correct gebruikt voor het fietsen.

De WorldMap van Garmin dekt de hele wereld op een niveau vergelijkbaar met de ingebouwde basiskaart. De Worldmap is dus beter dan niets, wanneer je fiets in gebieden die door geen enkele andere kaart worden gedekt en is dus een must voor iedere wereldfietser.

Unlocken van Garmin-kaarten

Het moet gezegd dat het unlocken van aangekochte Garmin-kaarten een lastige karwei kan worden, bijvoorbeeld wanneer je door een computercrash je software opnieuw moet installeren, en dan vaststelt dat de Garmin kaarten weer gelockd zijn en dat je de code nier meer vindt. Pas hier dus voor op en hou de unlock codes goed bij.

"Gratis betaalde kaarten"

Sommige kaarten kan je, net zoals veel computersoftware, illegaal downloaden. Pas hier echter mee op, omdat de websites die dit soort illegale software aanbieden vaak slechte bedoelingen hebben. Bovendien is de software zeer goed beveiligd tegen het kopiëren en zijn de kaarten onbruikbaar tot ze door een speciale code gebruiksklaar gemaakt worden, het zogenaamde unlocken. Bij Garmin kan je een kaart maar aan één, soms aan twee, GPSsen koppelen. Je kan de software met de gekoppelde GPS op oneindig veel PC’s installeren maar je kan de kaart slechts naar één GPS, de gekoppelde, overladen.

Opladen van accu's of oplaadbare batterijen

Dit onderwerp is nog niet ingevuld. Mocht je genoeg weten om een overzichtelijke en informatieve tekst te schrijven over het onderweg van stroom voorzien van de bovengenoemde elektronica, wees dan vrij dit hier toe te voegen. Op zoek naar informatie over het opladen van Garmin-GPS en smartphone onderweg? Voorlopig kun je terecht in deze PDF over het opladen met naafdynamo en bufferaccu.

Links

Meer info bij de betere Outdoor winkel of op Internet:

http://www.vakantiefietsshop.nl

http://www.dizzyadventure.com ga naar games/adventures en dan gps cursus. Speciaal aangepaste cursus mogelijk voor fietsers.

http://www.fietsvakantielinks.nl/GPS%20pagina.htm Zoeksite met veel links over GPS routes, GPS info,GPS software links etc

http://www.gpscenter.be/

http://www.zwerfkei.nl

http://www.futurumshop.nl/

http://www.gps.nl/

http://www.hiking-site.nl/materialen_ervaringen_gps.php

http://www.gps-koopgids.nl/gps-ontvangers_functies.php

http://www.point2.be

http://www.onroute.nl/

http://www.xs4all.nl/~msneep/navigatie/

GPS-Expert.nl aanbod van diverse GPS/Navigatie cursussen in persoonlijk of groepsverband

GPS-fietser.nl aanbod van cursussen smartphone-navigatie

ReCreatief Fietsen; officiële verkoper van de OpenFietsMap kaarten op Micro-SD.