Bewerken van Versnellingen

== Derailleurversnellingen ==

=== Inleiding ===

Een derailleur is een apparaat dat de ketting kan verplaatsen tijdens het rijden. Door meerdere tandwielen te voorzien en hiertussen te wisselen kan al rijdende de overbrengingsverhouding gewijzigd worden.

Derailleurversnellingen zijn eenvoudig verkrijgbaar, goedkoop en hebben een groot bereik. Je vindt ze dus terug op vrijwel alle basis vakantiefietsen. Door hun beperkte gewicht tov naafversnellingen worden ze uitgebreid gebruikt in de race- en mountainbikewereld, waardoor er nog volop verbeteringen worden aangebracht.

=== Uitwisselbaarheid ===
Indexschakelsystemen vormen een systeem. Het werkt alleen als het handeltje, de derailleur, de ketting en de cassette op elkaar zijn afgestemd. Dit vormt dus een beperking als je onderweg een vervangend onderdeel moet vinden.
De derailleur maakt een vertaalslag van kabeltrek naar zijdelingse verplaatsing (shiftratio). Het handeltje geeft per klik een bepaalde afstand kabel vrij, en met de juiste derailleur schuift de ketting dan een tandwielspatie op. Hoe meer achtertandwielen je hebt, des te dichter de tandwielen op elkaar staan en hoe smaller de ketting moet zijn.

- de overbrenging is voor de meeste Shimano weg- en MTB achterderailleurs gelijk, eigenzinnig zijn echter de MTB 10sp en de oude Dura Ace 8 speed. Als de ketting niet klem loopt in de kooi (anders de oude dikkere wieltjes overzetten) kun je verder.

- Shimano MTB en race voorderailleurs hebben een iets verschillende ratio, met een wat aanlopende ketting kom je wel thuis.

- Sram gebruikt voor zijn eigen weg en MTB voor en achter derailleurs eigen ratios, ze maken echter ook derailleurs die met Shimano compatibel zijn.

- Kettingen zijn niet zo kritisch, een slag smaller en duurder (bv 9sp ipv 8sp) werkt ook.

- Op Campagnolo en een wilde niet te betalen SRAM groep na gebruikt bijna iedereen dezelfde aansluiting voor de cassette. Dus als het aantal kransjes klopt kun je verder. Klopt het aantal kransjes niet? Goedkopere tandwielsets kun je uit elkaar schroeven/boren (3 boutjes) en dan kun je de nieuwe tandwielen gebruiken met de originele tussenringen van de juiste dikte

=== Voorderailleurs ===

Een voorderailleur verplaatst de ketting over de kettingbladen van de trapas. Het is een erg eenvoudig apparaat dat weinig onderhoudt behoeft. Om vlot te schakelen mag er niet al te veel spanning op de ketting zitten waardoor de voorderailleur minder geschikt is om snel te schakelen.

=== Achterderailleurs ===

De achterderailleur doet het grootste deel van het schakelwerk. Waar de eerste modellen twee tandwieltjes bedienden, zijn er nu al race groepen te vinden met niet minder dan 11 tandwielen achteraan. Op vakantiefietsen vind je hoofdzakelijk mountainbike groepen (de Deore reeks van Shimano en de X-reeks van SRAM) hoewel er hier en daar ook snelle fietsen te vinden zijn met race-groepen (vooral de shimano 105 groep kom je wel eens tegen).

=== Shimano ===

Shimano is een Japanse producent van fietsonderdelen. Qua derailleurs hebben ze twee lijnen: de race derailleurs en de mountainbike derailleurs. Technisch gezien is het zo dat race derailleurs een kleiner tanden verschil tussen grootste en kleinste tandwiel moeten overbruggen. Gezien het verschillende gebruik wordt er uiteraard bij de race groepen gefocust op gewicht, terwijl bij de mountain bike groepen gewicht ook wel belangrijk is, maar robuustheid toch zwaarder door weegt.

Binnen beide lijnen kregen alle afwerkingsniveau's een naam. In volgorde van kwaliteit (en vooral prijs): Alivio, Deore, LX, SLX en XT. (Volgende namen kom je ook soms tegen, maar zijn van matige kwaliteit: Tourney en Altus) Algemeen wordt aangenomen dat vanaf Deore de kwaliteit afdoende is, al is Alivio zeker bruikbaar. Twee notities:
*XT-achterassen zijn minder sterk dan de goedkopere uitvoeringen omdat het een dikke holle aluminium as is met erg klein uitgevoerde lagerkogels.
*De lagers van de moderne Hollowtech II-crancks zijn minder betrouwbaar dan de goedkopere versies met vierkante as.

Shimano derailleurs schakelen goed en vooral zacht, zeker bij een vuile/versleten ketting durven ze wel eens haperen. Om te schakelen heb je de keuze uit verschillende trigger shifters. Hierbij bedient de duim de knop om terug te schakelen en de overige vingers de knop om op te schakelen. Bij rapidfire derailleurs is dit principe omgedraaid zodat je sneller kan terugschakelen. Ook is het mogelijk om gripshift-draaigrepen te gebruiken van andere partijen, let er hierbij op dat deze compatibel zijn met Shimano en niet met het 1:1 systeem van SRAM.

=== Sram ===

Sram is al een hele tijd op de markt aanwezig met oa naafversnellingen en goedkope derailleurs. Meer en meer kom je hun groepen nu ook tegen op duurdere mountainbikes. Net als bij Shimano zijn er twee lijnen, waarbij je vooral de mountainbike lijn aantreft op vakantiefietsen. (Hoewel SRAM slechts langzaam doordringt in de gesloten vakantiefietswereld) De naamgeving is nog iets eenvoudiger, in volgorde van kwaliteit: X3, X4, X5, X7, X9 en X0.

Alle X. derailleurs hebben een 1:1 ratio, dit wil zeggen dat de derailleur 1mm beweegt voor elke 1mm kabellengte verschil. Oudere systemen en andere fabrikanten kiezen voor 2:1 waarbij dezelfde kabellengte een grotere verplaatsing aan de derailleur geeft. 1:1 derailleurs zijn minder gevoelig voor verkortingen/verlenging van de kabels, ze moeten dus minder vaak bijgeregeld worden. Tevens staat SRAM ervoor gekend om stijvere veren te gebruiken in hun derailleurs: het schakelen vereist hierdoor iets meer kracht, maar op ruig terrein blijven de kettingbewegingen beperkt.

Net als Shimano biedt ook SRAM trigger shifters aan. Hierbij worden wel beide knoppen bediend door de duim. Dit heeft als voordeel dat er kan opgeschakeld worden tijdens het remmen, maar geeft de duim wel meer werk. SRAM biedt ook draaiverstellers aan uit eigen huis die fel gesmaakt worden in mountainbike kringen.

SRAM derailleurs schakelen over het algemeen iets zwaarder, maar wel vrijwel altijd juist en met een erg mechanisch aanvoelende klik. Of dit jou bevalt is een persoonlijke keuze.

=== Campagnolo ===

Een Italiaanse producent die zich vooral bezighoud met racegroepen.

== Versnellingsnaven ==

=== Inleiding ===

Bij vakantiefietsen zullen de meesten aan veel versnellingen en dus derailleurs denken. Al die tandwielen in de openlucht zijn echter onderhoudsgevoelig, en de laatste jaren ook steeds duurder geworden. Voor 100 euro tandwielen en ketting in 5000 km aan gort rijden is tegenwoordig niets bijzonders, maar wel 0.02 ct/km!
Bij naafversnellingen zit het dure mechaniek goed afgedicht, en bestaat er ook vaak de mogelijkheid de ketting droog te houden met een kettingkast. Naafversnellingen worden aangeboden door Sturmey Archer (failliet, maar inmiddels weer op de markt vanuit Taiwan), Sram (=Sachs-Torpedo), Shimano , Nu-Vinci en Rohloff. De eerste -grote- drie leveren naven met 3 tot 8 of zelfs 11 versnellingen, Nu-Vinci is traploos en Rohloff is het luxe buitenbeentje met 14 stappen en het grootste bereik.
Alle naafversnellingen hebben ten opzichte van derailleurs het voordeel dat ze in stilstand zijn te schakelen, en dat je niet hoeft na te denken over dubbel voorkomende versnellingen of de voorderailleur.

=== Drieversnellingsnaven ===

Drie versnelingsnaven zijn zeer robuust, maar lijden allemaal aan het euvel dat de stappen tussen de vernellingen wel erg groot zijn. In derailleurtermen zijn deze naven vergelijkbaar met een 27-20-15 pignon!

=== 4-, 5- , 7- en 8-versnellingsnaven ===

De 4-, 5- , 7-en 8-versnellingsnaven bieden een groter bereik met kleinere stapjes aan, maar in de uiterste versnellingen gaat veel energie verloren doordat de tandwielen en de lagers eenvoudig zijn uitgevoerd. Sinds enige tijd maakt Shimano ook een premium-naaf (8 versnellingen) met naaldlagers. Voor vakantie op het vlakke zijn ze toelaatbaar, maar voor serieus klimwerk niet aan te raden. Voor de versies met een trommelrem of rollerbrake geldt zelfs dat ze voor heuvelachtig terrein ongeschikt zijn, omdat de rem het niet aankan.

=== Rohloffnaaf ===

De Rohloffnaaf is in dit gezelschap een buitenbeentje: niet alleen vanwege de 14 versnellingen, maar ook omdat dit een naaf is die ontworpen is voor veeleisende mountainbikers ipv voor stadfietsen. Hij is daarom nauwelijks zwaarder dan een gewone 7 of 8 versnellingsnaaf, zit vol met echte tandwielen en naaldlagers, is voorzien van een snelspanner voor het snelle wielwisselen, en alleen te voorzien van een schijfrem ipv een trommelrem. Dat heeft uiteraard zijn prijs, in dit geval vanaf zo'n 900€.
Het rendement van de Rohloffnaaf is vergelijkbaar met een derailleurfiets, zeker als vuil en slijtage hun werk gedaan hebben. Nadelen zijn er natuurlijk ook, zo komen er in lage versnellingen knorrende geluiden uit de bak, past de draaigreep in principe alleen op een atb stuur (met fantasie of geld zijn daar wel oplossingen voor te verzinnen), en hoef je aan reparatie onderweg niet te denken als er iets grondig mis gaat. De kans daarop lijkt tegenwoordig acceptabel klein, de problemen die je hoort gaan voornamelijk over de afdichtingen. Maar zonder olie schijnt de naaf het ook nog een jaar vol te houden.
Het bereik is meer dan 500% met stappen rond de 14%, ie 14 versnellingen tussen 26-34 en 48-12!