Bewerken van Spanje

= Inleiding =
	
== Situeringskaart ==
	
<googlemap scale="yes" zoom="6" type="terrain" lon="-3.933105" lat="40.162083" version="0.9" height="550">
</googlemap> 

== Fietsen in Spanje ==

= Het land en de mensen =

== Bevolking en taal ==

=== Communicatie met de lokale mensen ===

De officiële taal in heel Spanje is het Spaans, tegenwoordig vaak politiek correct Castiliaans (''castellano'') genoemd. Daarnaast worden er in delen van Spanje regionale talen als Baskisch, Catalaans en Galicisch gesproken.

In verhouding tot andere Europese landen spreken de mensen in Spanje nog steeds weinig vreemde talen, al neemt het wel toe. De meeste mensen spreken alleen Spaans. Als men een vreemde taal spreekt, is dat Engels of een andere romaanse taal als Italiaans of Frans. 
Het is dus handig om wat Spaans te spreken, vooral als je het binnenland of de kleinere bergdorpjes opzoekt. Uitzondering zijn de toeristische kustplaatsen waar het misschien zelfs nog wel met Nederlands lukt.
Als je al Frans of een andere romaanse taal spreekt kun je snel wat steenkolenspaans oppikken tijdens je verblijf.

In Catalonië zijn veel opschriften alleen in het Catalaans. Een probleem is dat niet want het verschil met Castiliaans is niet erg groot.

=== Gastvrijheid mensen ===

* Spanjaarden zijn vriendelijk en behulpzaam, soms afstandelijk maar toch gastvrij.
* In de toeristische gebieden, en dan vooral het kustgebied, is de bevolking minder aardig.

=== Veiligheid ===

== Geld ==

*In Spanje wordt betaald met de Euro.
*Met pinpas en creditcard kun je overal geld opnemen. Verwacht echter niet diep in het binnenland in ieder dorpje een pinautomaat. De creditcard wordt steeds vaker geaccepteerd maar niet in de kleinste plaatsen.

== Visum ==

Niet vereist voor inwoners van de Europese unie, uw gewone identiteitskaart volstaat.

== Communicatie ==

=== Internet ===
* Ervaring 2012: zelfs de kleinste hotels hebben in het algemeen een website en beschikken over gratis wifi. Door met Google maps op Hotel, Hostal, Alberque e.d. te zoeken vindt je vrijwel alle hotels in dunbevolkte gebieden.

== Speciale bezienswaardigheden ==

= Fietsen =

== Hoe er te komen ==

=== Per vliegtuig ===

'''2011''': Spanje is wat lastiger geworden per vliegtuig, omdat je bij het vertrek uit Spanje zelf verantwoordelijk bent voor het door de scanner halen van je fiets. En de opening van die scanner is meestal te klein voor een randonneur met 28" wielen. Daarom moet je meestal een of twee wielen eruit halen, die aan je frame binden, en op die manier het hele zaakje door de scanner laten gaan. Als je geluk hebt loopt er een medewerker rond die je erbij helpt, maar soms moet je het zelf maar zien te redden. <br />

*Verscheidene luchtvaartmaatschappijen, zoals Ryanair, Virgin, KLM, Transavia en Iberia vliegen op Barcelona, Girona, Malaga, Granada, Tenerife en Madrid. Het meenemen van de fiets is per maatschappij verschillend en is aan verandering onderhevig. Altijd verstandig om bij het boeken naar de voorwaarden te informeren. 
*Het vliegveld van Girona is klein en overzichtelijk, makkelijk te bereiken/verlaten over niet al te drukke wegen. Ryanair vliegt vanaf Eindhoven, Maastricht, Charleroi en Weeze (D) op Girona, Transavia vanaf Rotterdam. 
*Pepper (2007): "Madrid Luchthaven is lastig te verlaten met je fiets. Welnu, vandaag had ik wat tijd over op Barajas Airport om een 'uitweg' te vinden. (1) Ga naar Terminal 2 (Spanair en Air Europa), volg daarbij P5 (parkeergarage 5). (2) Wanneer je Terminal 2 verlaat om de voornoemde parkeergarage in te gaan dan ligt daar een blauwe voetgangers/fietsbrug die je mooi aan de andere kant van alle snelwegen zet. Je komt dan weliswaar op, hoe kan het ook anders, weer op een parkeerplaats aan maar dan wel aan de 'goede' kant. Je kan dan vanuit het dorp Barajas Pueblo via Avenida Logrono naar Madrid fietsen. Bert Sitters heeft in zijn reisboekjes deze weg ook al aangegeven." 
*Naar Madrid Luchthaven is het ook moeilijk om te komen met de fiets. Vanuit het noorden is er een tunnel waar je niet doorheen mag fietsen. Je kunt als volgt bij de terminals komen. Rij naar het plaatsje Paracuellos de Jarama tot aan de tunnel. Pak de bypass. Je draait nu onder de weg door waar je zojuist op reed. Dit is een onverharde weg. Deze weg gaat helemaal langs het vliegveld. Maar je hebt een mooie natuur aan je rechterhand (konijntjes, diverse roofvogels en hagedissen die wegschieten). Je blijft stug doorfietsen tot je aan je rechterhand de toegangspoort naar de Iberia werkplaats ziet en dan ook weer op het asfalt terechtkomt. Je hebt dan ongeveer 5 kilometer gravel gehad. Rij de asfaltweg af en ga tussen 2 restaurants door naar rechts. Je rijd nu parallel aan de A2 nog steeds met de klok mee. Op de rotonde neem je de eerste afslag. Eigenlijk blijf je zo dicht mogelijk tegen de startbanen. Uiteindelijk kom je dan bij de terminals. 
*Als je vanaf luchthaven Malaga naar het noordwesten wilt: eerst even via de rotonde aan de zuidkant en van daar terug naar het noorden, volg daar richting ''Terminal de Carga''. Je gaat dan een tunnel onder het vliegveld door (mag met de fiets) en dan zit je goed, dorpje Zapata. Als je naar het zuidwesten (Torremolinos) wilt, houd dan op de rotonde richting ''San Julián'' aan.
*([http://www.marczoutendijk.nl MZ 2013]): Er is ook een wat avontuurlijker weg om in het centrum van Málaga te komen, maar dan alleen bij daglicht. Neem de weg naar '''Guadalmar''' via de hoofdroute het vliegveld af. Je komt dan bij een rotonde op de ''Carretera Campo de Golf''. Sla links af: ''Calle Guadalhorce''. Na 400 meter zie je in de bocht van de weg een onverhard paadje naar links de dijk opgaan. Doe dat! Rij over een onverhard pad langs de rivier naar het noorden. Je passeert een voetgangersbrug (niet overheen gaan, alle wegen daarachter lopen dood), gaat dan onder de autovia door en komt tenslotte uit bij een brug over de rivier. Dit is weer de drukke hoofdweg MA-21. Op de brug is een smal voetpad. Als je de brug over bent is er ook weer een onverhard pad naar rechts dat je moet nemen. Op dat pad blijf je steeds de afslagen naar links nemen om bij een hek uit te komen met een grote opening erin. Daarachter ligt een drukke weg met een brede, rustige stoep. Daarop ga je rijden tot je bij de passeo van Málaga uitkomt (langs de ''Calle Pacifico'') waar een prachtig fietspad je naar het centrum voert. Als je de [http://www.velomap.org/ Velomap van Spanje] gebruikt kan het niet mis gaan want ik heb de hele route erin getekend.<br />[https://www.gpsies.com/map.do?fileId=ukjlqgilwqxghdxo Hier is een kaart met gps-track van deze route] 
*[http://www.wereldfietser.nl/phpbb/viewtopic.php?p=138395#p138395 Bert Sitters]: Er is een nieuwe treinverbinding tussen de stad '''Madrid''' en de nieuwe terminal T4 van de luchthaven Madrid-Barajas. Deze terminal waarop '''Iberia''' en '''Vueling''' worden afgehandeld ligt wat extrentrisch ten opzichte van de overige terminals.De Cercanías-trein gaat een keer per 30 minuten. In deze trein kunnen beperkt fietsen mee. De reistijd van de luchthaven naar het noordelijk station Chamartín bedraagt 11 minuten. Op dit station vertrekken de regio- en mediadistancia(MD)-treinen met ruimte voor de fiets naar de noordelijke helft van Spanje, zoals Avilá, León, Vitoria, Burgos, Valladolid, Salamanca, Zamora, en Zaragoza. Dit station ligt nog ten noorden van het Bernabeu stadion van Real Madrid en is dus wat verder van het centrum af. De trein stopt ook op station Atocha. Dit grote station ligt aan de zuidkant van het centrum, vlakbij het Prado. De reistijd vanaf de luchthaven bedraagt 25 minuten. Vanaf dit station vertrekken de treinen met ruimte voor de fiets naar o.a. Cuenca, Valencia, Alcázar de San Juan, Andalusie (Jaén), en Extremadura (Plasensia, Cáceras, Mérida, Badajoz en Zafra).
* Vanaf terminal 2 (aankomst Transavia) kan de fiets mee in de frequente shuttle bus naar Terminal 4 voor verder vervoer met de nieuwe treinverbinding naar o.a. Madrid Charmatin.
* '''Vliegveld Alicante'''. Wegkomen van dit vliegveld is na de renovatie tussen 2010 en 2013 wat ingewikkelder geworden. Alle wegen die vanaf de aankomsthal en de naastgelegen parkeergarages lopen, leiden je naar de grote rotonde die toegang geeft tot de N-338. Als je naar '''El Altet''' wil kun je ook het beste op die weg gaan rijden. Het mag, en er is een vluchtstrook waar je op kunt rijden. Wil je naar de richting '''Alicante''' of '''Elche''', dan moet je de ''CV-852'' zien te bereiken, een lokale weg die op het vliegveld begint, maar waarvan de ingang goed is verstopt. Als je naar bovengenoemde rotonde fietst en hem helemaal rondrijdt om de afslag naar de vertrekhal te nemen, dan kom je er, maar het is wel omslachtig. Beter is het om zodra je de aankomsthal hebt verlaten naar links te gaan en lopend naar de vertrekhal te gaan. Je moet dan tegen het verkeer in, maar dat is wel te doen over de vluchtstrook. De parkeergarages moet je dus aan je rechterhand houden. Bij de eerste afslag (bij een parkeerplaats die recht voor je ligt), ga je met het verkeer mee en bij de kleine rotonde rechtsaf slaan. Vlak voordat je dan weer de N-338 op dreigt te rijden moet je naar links afslaan om op de ''CV-852'' te komen. Een bord wijst naar '''Torrellano'''.<br />[https://www.gpsies.com/map.do?fileId=qdrhjrfkxcparzph Hier een kaartje met gps-track.]
- Update januari 2017: als je goed op Google Maps kijkt, zie je een weggetje lopen wat parallel langs het vliegveld en de autoverhuur/parkeerplaatsen loopt zo Torrellano in. Niks geen drukke wegen dus. (MZ: Vermoedelijk is dit dezelfde weg die ik hierboven al beschrijf. Kijk voor een betere kaart op [http://www.openstreetmap.org/#map=15/38.2868/-0.5680 Openstreetmap].)
*'''Vliegveld Sevilla''': Hoe kom ik er weg? Het vliegveld van Sevilla ligt langs de zeer drukke (2 x 3 baans) "Autovia del Sur".  Je kunt via '''Valdezorras''' proberen om het vliegveld te verlaten. Je moet dan via een drukke rotonde de afslag naar dat dorpje zien te vinden. Je kunt ook via die autovia gaan, rijdend op de vluchtstrook. Je rijdt dan na 1.5 km onder een fly-over door en vervolgens kun je van die drukke autovia af en kom je terecht op het (groene) fietspadennetwerk van de stad. Het is te hopen dat Sevilla voor fietsers een keer een andere oplossing bedenkt. Naar het vliegveld toe is het ook een ramp via de autovia. Als je met een shuttlebus naar het vliegveld kunt komen (via je hotel bv.), is dat verreweg de beste oplossing. Als je vertrekt van Sevilla moet je er op rekenen dat je voorwiel uit de fiets moet worden verwijderd vanwege de afmetingen van de scanner waar de fiets doorheen moet. Het personeel van de balie weet dat al en maakt een extra bagagelabel voor dat wiel aan. Je hoeft het wiel dus ''niet'' aan het frame vast te zetten, het kan los mee.
*'''Palma de Mallorca''': De route van en naar het vliegveld is zeer onduidelijk voor fietsers. De hoofdroute loopt via de autovia MA-19 en die is voor fietsers verboden. Maar de enige andere route die er nog is, de MA-6012, is moeilijk te vinden of wordt slecht aangegeven. Van tevoren verkennen als je die mogelijkheid hebt. <br />[https://www.gpsies.com/map.do?fileId=kbuhqzycvvyjpnyo Hier een kaartje en gps-track]
*'''Vliegveld Valencia''' (MZ Ervaringen mei 2019): Vertrek van en aankomen op het vliegveld is een lastige zaak omdat een netwerk van drukke autowegen met overal vangrails en betonnen muurtjes het voor fietsers lastig maakt (en ook onwenselijk) om via die route het vliegveld te bereiken of te verlaten. Er is een goede metroverbinding, maar daar mag de fiets alleen in het weekend mee. Mijn oplossing is deze (ik beschrijf de route om van het vliegveld af te komen): Bij het verlaten van de aankomsthal ga je naar links over de stoep en stapt op de fiets zodra dat kan. Bij de rotonde moet je naar links om de serviceweg ten zuiden van parkeerterrein 4 te volgen. Bij de volgende rotonde eerste afslag rechts waarna je op de rotonde van de CV-370 komt, Die rotonde verlaat je weer bij de Avenida de la Cueva. Na het passeren van de N220 naar rechts en dan over de Calle de las Rosas naar het centrum. Zie het kaartje in de link voor de details. [https://www.gpsies.com/map.do?fileId=fivgjimkydanebqu Kaartje route vliegveld Valencia.]

=== Per boot ===

*Spanje is vanuit Marokko en Italië per boot te bereiken. Op [http://www.seabridges.com http://www.seabridges.com] is over enkele van deze veerverbindingen informatie aan te treffen.

=== Per bus ===

*Er gaan in de zomerperiode rechtstreekse fietsbussen naar St. Jean Pied (Franse grens) en Pamplona ( [http://www.fietsvervoer.nl http://www.fietsvervoer.nl] ). 
*Voor degenen die de Pyreneeën niet over willen fietsen: er is een dagelijkse busverbinding van Oloron-Ste. Marie (F) tot Canfranc Estacion en vervolgens per trein naar Jaca (en verder tot Zaragoza). De fiets kan onderin de bus en op de daarvoor aangegeven plaatsen in de trein. Kost ongeveer 10 euro, fiets kan gratis mee. Frequentie 1-2x per dag, zie SNCF en RENFE websites voor de dienstregelingen.

=== Per trein ===

Het is mogelijk met de onverpakte fiets in de trein naar Spanje te reizen, hoewel je er rekening mee moet houden dat veel doorgaande treinen in Frankrijk en Spanje geen fietsen meenemen.
Mogelijke routes:
* Vanaf Roosendaal met de Belgische stoptrein naar Antwerpen, van Antwerpen met de Belgische intercity naar Lille Flandres, van Lille Flandres met een TGV met fietsplekken naar Paris Nord. Vanaf Paris Nord moet je een paar kilometer fietsen naar Paris Austerlitz. Vanaf Paris Austerlitz zijn er verbindingen met fietsvervoer naar Frans-Spaanse grensstations als Irun, Cerbère of Latour du Carol - Enveitg. Je zult wel een overnachting nodig hebben: je kunt in Parijs overnachten of vanaf Paris Austerlitz een nachttrein nemen.
* Met de nachttrein van Luxemburg naar Cerbère, van waaruit je met de "Rodalies" (regionale spoorlijnen van Catalonië) naar Barcelona en verder kunt.
* Met de autotrein naar Narbonne reizen en van daaruit per fiets naar Spanje gaan.

Voor het zoeken naar mogelijke treinen in Frankrijk kun je kijken op http://www.voyages-sncf.com/. Als je bij zoekuitkomsten op een bepaalde verbinding klikt, en dan op "Détails Train(s)" klikt, zie je het met een pictogrammetje aangegeven als in een trein de fiets mee kan.

=== Per auto ===

Sommige gebieden in Spanje zijn met andere vervoersmiddelen lastig te bereiken. De auto is dan de optie. Het tijdelijk laten staan van een auto in kleine dorpjes of bij campings zal zelden een probleem zijn. In grotere steden moet je je uiteraard afvragen of er een plaats is waar je je auto wilt achterlaten. 

=== Apart transport voor de fiets uit Compostela ===

Een vraag, die wel vaker terugkomt slaat op de terugreis uit Compostela, einddoel van veel pelgrim-fietsers. Vliegvervoer is mogelijk, maar er zijn geen rechtstreekse vluchten tussen Santiago en Zaventem of Schiphol. Dus wordt het transit in Madrid of Barcelona, met alle risico's vandien bij het overladen van de fiets op de tweede vlucht.
Een alternatief vond ik bij een gepensioneerde Luikenaar, die met zijn bestelwagen fietsen terughaalt uit Compostela en ze bepakt en beladen terugbezorgt bij je thuis. Hij heeft een contactadres in Santiago, waar je de fiets kan achterlaten en enkele weken later staat hij ermee voor de deur. Kost zo'n 100 Euro. Je kan hem (in het Frans) bereiken op: Hubert Mathieu, +32-485-600384

Door een transportbedrijf uit Vessem wordt ook de fiets retour bezorgd. http://www.fiets-vervoer.nl/services.html

== Lokaal Vervoer ==

=== Fiets op bus ===

*Voor het meenemen van de fiets in de bus zijn geen eenduidige regels of helemaal geen regels. Vaak ben je afhankelijk van de stemming van de buschauffeur. Soms wordt voor de fiets een extra bedrag gerekend.
*Willem (2018): Alsa biedt in Spanje heel veel opties om tussen steden te reizen. De fiets mag -zonder meerprijs- mee, maar dan wel gedemonteerd (beide wielen eraf) en in een tas (kan gekocht worden bij de balie) of in folie gewikkeld. Wij namen de fietsen mee in de bus van Santander naar Bilbao.

=== Fiets op trein ===

De nationale spoorwegmaatschappij RENFE heeft een uitgebreide pagina over het meenemen van de fiets in de trein: http://www.renfe.com/EN/viajeros/info/bicicletas.html. Hieronder staat een samenvatting daarvan met wat praktische aanvullingen.

Het meenemen van de fiets in de trein is gratis,maar de fiets kan niet in alle treinen mee. Er gelden de volgende regels: 

*In hogesnelheidstreinen en lange-afstandstreinen (AVE en Larga Distancia) kunnen geen fietsen mee 
*In middenafstandstreinen (Media Distancia) kan de fiets mee. Je moet wel van te voren een gratis fietskaartje halen aan het loket. Uitzondering zijn de Avant-hogesnelheidstreinen die als Media Distancia tellen maar waarin de fiets niet mee mag. 
*In nachttreinen kan de fiets alleen mee onder voorwaarde dat de fiets zo klein mogelijk en goed verpakt is. 
*In lokale treinen (Cercanías) kan de fiets tot 15.00 uur mee en in het weekend de gehele dag.

Of een trein als Larga Distancia telt, en dus geen fietsruimte heeft, kun je zien door te kijken of het treintype in het rijtje in het linkermenu staat op deze pagina: http://www.renfe.com/WebOfertaComercial/jsp/homeOfertaComercialLarga.jsp?destacado=N

Met de reisplanner op de site van RENFE kun je maar moeilijk reizen met overstap plannen. Om toch een indruk te krijgen van mogelijke reizen met overstap kun je deze pagina met alle Media Distancia-lijnen gebruiken: 
http://www.renfe.com/EN/viajeros/mediadistancia/mapas_y_trayectos/comunidades.html.

De reisplanner van RENFE vermeldt lokale treinen (Cercanías) niet, terwijl je die als je met de fiets reist wel nodig hebt. Zo kun je van Barcelona naar de Franse grens alleen met de lokale trein als je een fiets bij je hebt.

=== Fiets op boot ===

*De fiets kan gratis mee op de binnenlandse lijnen van de Compaña de Trasmediterréneo naar de Balearen, Ceuta, Melilla en de Canarische eilanden en op de veerdiensten tussen eilanden onderling. Op www.seabridges.com is informatie aan te treffen over veerverbindingen tussen het vasteland en de Balearen, de Canarische Eilanden en Ceuta.

== Fietsroutes ==

=== Bestaande fietsroutes ===

*De beroemdste Spaanse fietsroute is zonder twijfel de St. Jacobsroute naar Santiago de Compostela. Op http://caminodesantiago.consumer.es/etapa-de-rabanal-del-camino-a-ponferrada kun je het verloop van de route in Spanje zien met hoogteprofielen. 
*Bert Sitters beschrijft twee historische fietsroutes: "El Camino del Cid" en "Via de la Plata". Meer informatie onder het kopje reisgidsen. 
*De Hispania Route: 1300 kilometer dwars door Spanje, begint in het diepe zuiden in Malaga en eindigt net over de Pyreneeen in de Franse stad Pau. Deze route is beschreven door Kees Wisse (zie reisgidsen). 
*Paul Benjaminse heeft twee routes in zijn "Onbegrends Fietsen"-serie: naar Barcelona en naar Andalusië (zie reisgidsen). 
*Luc Oteman beschrijft bijna 3000 kilometers aan fietsroute in Andalusië in zijn boekje "Fietsen in Andalusië". Meer informatie op www.opdefiets.net . 
*Uitgever Esterbauer publiceert twee routeboekjes: "Bikeline: Jakobs-Radweg" en "Bikeline: Radatlas Mallorca". Meer informatie op www.esterbauer.com . 
*Kettler brengt verschillende Duitstalige fietsrouteboekje uit met routes in Spanje. Voor meer informatie en updates zie www.kettler-verlag.de . 
*Op de website http://www.fietseninspanje.nl (voorheen van Raúl González) worden elf fietsroutes in Spanje in detail beschreven. Inclusief kaarten, hoogteprofielen en praktische- en achtergrond informatie.
*Via reisorganisatie [http://www.globalcyclist.nl/bestemmingen/item/fietsen-naar-santiago-de-compostela?category_id=17 Global Cyclist] is de St. Jacobsroute naar Santiago de Compostela in een groep te maken. Maar er zijn ook diverse andere Spaanse fietsroutes bij Global Cyclist te vinden.

=== Leuke trajecten ===

*Bij sommige plaatselijke toeristenbureaus en in de Spaanse reisboekwinkels zijn Spaanstalige mountainbike gidsen verkrijgbaar. Een daarvan is de "Guía de las rutas de El Legado Andalusía para bicicleta de montaña" met handige leesbare routekaartjes. 
*De Pico de Veleta bij Granada is een beklimming die veel fietsers bijzonder aanspreekt. Meer informatie vind je op het forum: www.wereldfietser.nl/phpbb/viewtopic.php?t=2273 
*"Wij fietsten in september 2003 drie weken in Andalusië en gebruikten hierbij 'fietsen in Andalusië' van Luc Oteman. We reden volgend traject:'' El Burgo - Benajoán - Arcos de la Frontera - Arcos - Rota - Sanlucar de Barrameda - Los Palacios - Sevilla - Córdoba - Castro Del Rio - ‘via verde de aceite’ - Alcalá la Real - la Zubia - Granada - La Calahorra - Trevélez - Granada - Almuñecar - Malaga. We vonden Andalusië een heel mooie streek, wel pittig, alleen enkele valleien zijn vlak. De witte dorpjes, 'los pueblos blancos' zijn heel mooi in het landschap. Bekende zijn Arcos en Ronda, maar bijna elk dorpje schittert vanop de fiets uit de verte door zijn witte huizen. Ten oosten van Granada vind je de Alpujarras, met mooie landschappen. Je kan in enkele dagen een mooi rondje maken, Granada - Calahorra - Trevélez - Granada. Ook de rit van Granada naar Almunñecar is een aanrader en wordt niet voor niets la camina de cabras (het geitenpad) genoemd. Op deze weg kom je door een nationaal park, dat qua landschap aan Machu Picchu's inca-trail doet denken. Een andere speciale aanrader zijn de via verdes. Wij kruisten toevallig la via verde de aceite en fietsten een stuk op deze tot wandel- en fietsweg omgebouwde spoorweg. Je snijdt recht door het landschap en fietst valleien over langs spoorwegbruggen, wat mooie zichten oplevert. Meer info over de groene wegen op [http://www.andalucia.com/rural/walking/viasverde.htm http://www.andalucia.com/rural/walking/viasverde.htm]
Andalusië leent zich ook heel goed tot off-road fietsen (zie hiervoor ook website van Luc Oteman [http://www.opdefiets.net/ http://www.opdefiets.net/] bij fietsverhalen 'met de mountainbike door de Sierra Segura').
* Qua cultuur kom je ook niks tekort met de steden Sevilla, Córdoba en Granada. Vermijd de zuidelijke kustweg om te fietsen, maar je kan er wel een strandje meepikken.

== Wegen en verkeer ==

=== Staat van de wegen ===

* Het wegennet in Spanje is goed. Zeker op iets grotere wegen ben je verzekerd van goed asfalt. De allerkleinste wegen kunnen soms wat stukgereden asfalt hebben. Er zijn ook onverharde wegen. '''Opmerking 2013''': Na een enorme uitbreiding van het wegennet blijkt dat de afgelopen 6-8 jaar het onderhoud sterk achterblijft en de erosie nu volop toeslaat. Vooral in Andalucia is dat goed merkbaar. Daardoor is op veel wegen het asfalt een grote gatenkaas of hangt het van noodvullingen aan elkaar. Dat geldt zeker voor de kleinere wegen.  
* Op Tenerife zijn de wegen zeer goed en fraai aangelegd.
* ('''MZ 2013:''') De lokale wegen op Mallorca zijn voor fietsen uitstekend geschikt en worden ook duidelijk gemarkeerd.

=== Dichtheid van het wegennet ===

In het gebied tussen Burgos en Teruel is de wegendichtheid enorm voor de hoeveelheid mensen en dorpen. Gevolg is fantastisch fietsen op lege wegen. Geen fietspad nodig. Gewoon met zijn tweeën naast elkaar fietsen met maximaal 1 auto per uur. Unieke ervaring.

=== Verkeersdrukte / gevaar ===

*Rondom grotere steden is het altijd druk, zelfs op de witte wegen. Het drukke verkeer is niet altijd te vermijden. Bij bepaalde steden, zoals Granada, kom je alleen via de snelweg de stad uit. Zorg dan dat je goed zichtbaar bent in het verkeer. De meeste drukkere wegen hebben vaak wel een zijstrook. 
*Valencia is wel prima te verlaten. Als men vanuit de "Jardines del Turia" naar het westen fietst (dus van de kust af), sluit deze naadloos aan op de "carril-bici del Parc Fluvial del Turia". Een fietspad ongeveer 25 km de stad uit en dat voorbij dorpje "Ribarroja de Turia" gaat. Ik heb deze ervaring ook doorgegeven aan [http://www.fietseninspanje.nl www.fietseninspanje.nl], zie daar de omschrijving in omgekeerde richting. 
*Je kunt niet altijd afgaan op de kaart. Soms zijn ook de rode wegen erg rustig en zijn de gele wegen door verbreding racebanen geworden. Veel kleinere wegen zijn opnieuw geasfalteerd en verbreed en daardoor veel drukker geworden. 
*De ervaringen met Spaanse automobilisten zijn positief. Op kleinere wegen wordt meestal redelijk rustig gereden. In het algemeen wordt ruim ingehaald en vaak blijft men achter je wachten indien dat nodig is. 
*Op Tenerife is er weinig verkeer.

=== Aanwezigheid (vrijliggende) fietspaden ===

*Fietspaden zul je in Spanje weinig vinden. Barcelona kent enkele fietsvoorzieningen. In Córdoba is soms een fietspad op de weg getekend en bij de uitbreiding van de stad worden heuse fietspaden aangelegd. Op Mallorca wordt veel gefietst en er verschijnen steeds meer fietspaden en fietsstroken langs drukke snelwegen. Sevilla heeft een groot aantal doorgaande wegen in de stad voorzien van (groene) fietspaden, maar of dit de fietsveiligheid bevordert.... Een fiets met bepakking is toch iets anders dan de snelle ATB's en racefietsen die er meestal gebruik van maken. (opm. marc zoutendijk 2013: mijn ervaring met die groene fietspaden is zeer positief. Er zijn er inmiddels zeer veel meer gekomen en men is er ook gewend geraakt aan de vele fietsers die er gebruik van maken). 
*Op veel wegen in Andalucia en Valencia wordt inmiddels met een roze strook (soms ook groen) aangegeven dat de fietser daar mag rijden en ook op borden wordt de automobilist er steeds vaker op gewezen dat hij (die automobilist dus) niet alleen op die weg rijdt.
*De fietspaden zijn regelmatig van beton. Men wil deze nogal eens verven (groen/roze). Wees erop bedacht dat deze met regen spekglad kunnen worden! Onlangs hoorde ik dat een echtpaar onderuit is gegaan en dat één van hen er een verbrijzelde elleboog aan over heeft gehouden. 
*Over voormalige spoortrajecten verschijnen in Spanje steeds meer fietspaden, de zgn. vias verdes: http://www.viasverdes.com/ <br>(MZ: 2018) Deze fietspaden zijn niet altijd in goede conditie, vaak zijn gedeeltes slecht onderhouden of word je omgeleid over hoofdwegen. Ik wil twee paden noemen die een goede verbinding vormen tussen regios. <br>'''1.''' Via verde el Maigmó. Heb ik de afgelopen jaren veel gereden om weg te komen uit het gebied rond Alicante. <br>Op [https://www.mapillary.com/map/im/ua669orstd7rWjIzjRva2w mapillary kun je met me meerijden]. Mijn route begint vlak voor Alabastre. [https://www.gpsies.com/map.do?fileId=rctywrkwkvhcdver Hier is de kaart]. <br>'''2.''' De Vía Verde de la Sierra de Alcaraz is een prachtige, ruige route om vanuit Alcaraz naar Albacete te komen. <br>[https://www.mapillary.com/map/im/DwkhZ0OC48PIamHe9tGQBw Meerijden op mapillary]. <br>[https://www.gpsies.com/map.do?fileId=xkknkvqjoueccjrq Hier is de kaart].
*Ook op deze site kom je goede informatie tegen over die oude spoorbanen: http://www.achim-bartoschek.de/bahneur_e.htm

== Bewegwijzering ==

*De bewegwijzering is vaak alleen aanwezig op de hoofdwegen. Op binnenwegen ontbreekt deze vaak. Vragen lost het probleem meestal gemakkelijk op.

== Beste fietsperiode ==

=== Seizoenen (droog / nat) ===

*Voor- en najaar: Dit is de beste tijd om te fietsen. In september (en soms ook nog wel oktober) is de temperatuur nog rond de 25 à 30 graden. In het voorjaar is het groener en staat er veel in bloei. In het najaar zie je prachtige herfstkleuren. In de bergen kunnen de temperaturen, met name 's nachts, wel fris zijn. 
*Zomer: In juli en augustus kan het zeer heet worden, temperaturen boven de 40 zijn geen zeldzaamheid. Op windstille dagen kan bergop fietsen midden op de dag te warm worden. Wel is de noordelijke helft van de Spaanse hoogvlakte duidelijk koeler dan de zuidelijke; dit door de gemiddeld hogere ligging en de regelmatig heersende noordwestenwind ten noorden van Madrid. Berggebieden zijn uiteraard koeler naarmate men hoger komt.
* Het Cantabrisch gebergte en de Costa Verde (Galicia, Asturias, Cantabrie en Baskenland) hebben een klimaat dat vergelijkbaar is met Bretagne en Ierland. De zomers zijn hier redelijk koel. In dit deel van Spanje kun je ook in de zomer goed fietsen. Een regenjas hoort dan wel bij de uitrusting, het is niet toevallig zo groen daar.
*Winter: Op Tenerife is het in januari heerlijk fietsweer. De middagtemperaturen variëren dan van 18 tot 23 graden op zeeniveau. Bij slecht weer is het aan de andere zijde van de Teide meestal wel zonnig. In Las Cañadas is het boven de 1800m altijd zonnig.

=== Toeristisch hoogseizoen ===

Toeristenseizoen op het Spaanse vasteland is augustus en in iets mindere mate de tweede helft van juli en vervolgens de eerste helft van juli. De rest is geen toeristenseizoen.

=== Heersende windrichtingen ===

De wind komt vaker uit westelijke richtingen dan uit oostelijke.

=== Fietsenmakers ===

In grote steden zijn alle fietsonderdelen van kwaliteit verkrijgbaar. In de kleinere plaatsen alleen de goedkopere maar genoeg om fietsend te blijven. De meeste stadjes en wat grotere dorpen hebben een of meer fietsenmakers. In de gids van Luc Oteman staan de adressen vermeld. Er zijn veel 26 inch banden verkrijgbaar. Op het eiland Mallorca vind je veel fietsverhuurders die o.a. racefietsen, ATB's en hybride fietsen verhuren (prijzen lopen uiteen vanaf 25 euro per week voor een strandfiets tot ca. 90 euro per week voor een racefiets).

In Sevilla is in het centrum een goede fietsenzaak die gerund wordt door een vml. wereldfietsende Canadees. Hij heeft goede onderdelen en fietsdozen.
www.bike-life.es tel. 955 293 047 Facebook: Bike life Sevilla

= Leven =

== Overnachten ==

=== Campings – wildkamperen - natuurcampings ===

*In Spanje zijn, behalve aan de kust, de afstanden tussen de campings groot. In Andalusië liggen de meeste campings aan de kust en in de aantrekkelijke berggebieden. Campings zijn er behoorlijk comfortabel en hebben bijna allemaal een zwembad. De ondergrond is er altijd erg hard, speciale (rots)pennen zijn nodig. Camping Cortijo bij Cazorla is een van de weinige campings met groen gras en een zachte bodem. Deze is dan ook zeer aan te bevelen.
* Andere campings in Andalusië, weg van de kust:
**Ronda: aan de zuidkant van de stad.
**El Chorro: net over de stuwdam. Niet ver van van:
**Ardales: Aan het stuwmeer Embalse de Conde de Guadalhorce, vanaf Ardales wel even klimmen!
**Humilladero: gloedjenieuw (2010). Met overvliegende flamingo's vanwege het vlakbij gelegen zoutwatermeer Fuente de Piedra.
**Antequera: aan de weg naar Villanueve de la Concepción.

*Wildkamperen is op veel plaatsen goed mogelijk, vooral bij de vele stuwmeren. In de hitte en droogte van zomer en najaar moet je er rekening mee houden dat rivieren en bronnen zijn opgedroogd, het water in stuwmeren staat dan erg laag. Houdt rekening ermee dat in Spanje veel bossen in particulier eigendom zijn. Bij kleine dorpen in het diepe binnenland kun je ook gewoon vragen naar een kampeerplek. 

=== Jeugdherbergen ===

In Barcelona uitstekende jeugdherberg Père Tarres (Numancia)getroffen. Voordeel van jeugdherbergen is dat je je fiets altijd prima kunt stallen. En slapen op een slaapzaal maakt je jaren jonger.

=== Appartementen ===

Overnachten in een appartement in Barcelona vanaf 19 euro per nacht. Veel appartementen bieden de mogelijkheid voor het stallen van uw fiets achter gesloten deur. 
Voor meer informatie kijk op: [[http://www.barcelonacheckin.com/nl Appartement Barcelona Checkin]]

=== Hotels ===

*In Spanje hebben de meeste dorpen wel een goedkoop hotel of pension (hostal) zodat je nooit bang hoeft te zijn geen slaapplaats te vinden. De kwaliteit van deze eenvoudige hotels is erg goed en de mensen bijzonder vriendelijk. De fiets vindt altijd wel een plekje binnen. De kosten zijn tussen de 30 en 50 euro voor 2 personen per nacht, inclusief ontbijt. (binnenland noord-Spanje, 2012)
*In Malaga kan het heel moeilijk zijn, vooral in de avond, om een betaalbare kamer te vinden. 
*Op Tenerife hebben de meeste dorpen een pension. Langs de kust liggen veel grote hotels.

=== Particulieren ===

*Het aanspreken van inwoners van een klein plaatsje zonder hotel kan ook geen kwaad. De Spanjaard heeft nog wel eens een kamer of appartement over. Bovendien weet men ook altijd wel een plekje voor de tent.

=== Specifieke adressen ===

* In Madrid is een leuke (veilige) camping aan de zuidzijde van Parque Juan Carlos I. Van hieruit is het vliegveld Barajas goed te bereiken. Op tien minuten lopen vind je het metrostation Canillejas. Camping Osuna, straat Jardines de Aranjuez. tel. 91-7410510.

== Eten en drinken ==

=== Kookbrandstof ===

*Alles is goed verkrijgbaar, behalve wasbenzine en Coleman Fuel.
*Afgelopen zomer (2010) in het noorden van Spanje geen vervangende gasflesjes van CampingGaz met kliksluiting kunnen vinden, uit arremoede maar weer overgegaan op prikflesjes.

=== Vegetariërs ===

*De vegetariër komt er wat bekaaid vanaf, maar er zijn wel gerechten te vinden. Voor kleine hoeveelheden groente en pasta kun je heel goed terecht in de kleine mercados. In de grote supermarkten kun je verse en soms diepvriesgroente laten afwegen maar vaak is de groente in grotere hoeveelheden voorverpakt.

=== Supermarkten ===

*Er komen steeds meer supermarkten, vaak aan de rand van het kern. Elk dorpje heeft wel een winkeltje voor de noodzakelijke voedingsmiddelen. 
*Zorg dat je tijdig inkopen doet. Tussen 14.00 en 17.00-19.00 uur is het siesta en zijn alle winkels dicht. In die tijd kun je je wel tegoed doen aan allerlei kleine hapjes (tapas) in bars/cafés/restaurants.

=== Restaurants ===

*Uit eten gaan is goedkoop maar kan vrij eenzijdig zijn. Tijdens de siesta en 's avonds vanaf 21.00 of zelfs 22.00 wordt gegeten. Kan je tot die tijd niet wachten, dan kan je je vaak te goed doen aan de overheerlijke tapas. Ook tussen de middag kun je een warme hap bestellen in cafeetjes.

=== Drinkbaar water ===

*Kraanwater kun je bijna overal drinken maar in veel steden, dorpen en soms ook op campings smaakt het water vaak slecht omdat er chloor inzit. Water in fonteinen in de bergen en op dorpspleinen smaakt meestal wel goed. Indien dit geen drinkwater is dan staat het vermeld: "agua no potable". In de nazomer kunnen veel bronnen opgedroogd zijn vanwege de droogte. 
*Campings hebben nog wel eens 2 systemen: drinkwater en douchewater. 
*Water in flessen is overal te verkrijgen in winkels, bars of benzinestations.

=== Gevaren (verkeer / natuur) ===

Formeel is het verplicht om buiten de bebouwde kom een fietshelm te dragen. Volgens de wet zijn er vier mogelijkheden om van deze plicht af te wijken: 

#op lange, stijgende hellingen 
#wanneer het extreem warm is 
#om medische redenen 
#professionals

Uit reacties van fietsers blijkt dat de politie niet goed weet hoe de wet te handhaven en waardoor er in de praktijk weinig wordt opgetreden tegen fietsers die geen helm dragen: 

*Spironski: "Wij hadden wel steeds een helm mee, maar droegen het ding slechts zelden. Nooit problemen mee gehad. We kwamen zelfs een Belg tegen die helemaal niet wist dat een helm verplicht is en dus al meer dan een maand in Spanje rond reed zonder helm, maar daar ook nog nooit over was aangesproken. Volgens ons gaat de politie er dus erg soepel mee om." 
*Avic (2008): "afgelopen zomer fietsten wij door de Pyreneeen. Na ruim een week gefietst te hebben werd het weer wat warmer , om niet te zeggen Spaans warm. Rond het middaguur verdwenen de meeste Spanjaarden om van hun siesta te genieten. Hadden wij misschien ook moeten doen maar we gaan altijd wat langer door......Bij het binnenrijden van Jaca wees een agent in zijn auto naar zijn hoofd en ik dacht ook; " wij zijn toch gek dat we met deze hitte doorfietsen" Christine begreep me niet zo goed maar kon er ook wel om lachen...........tot dezelfde agent weer langszij kwam en nu echt duidelijk maakte dat het hem om de helm te doen was....en ja, die moest dus op het hoofd! Zo zijn de regels en zo worden ze heeeel soms gehandhaafd."

* Voor wat het waard is: in berggebieden in Noord Spanje kunnen mogelijk beren en wolven voorkomen. Wil je die beslist niet bij je tent hebben zoek dan op om welke gebieden het gaat en kampeer niet wild daar.

= Informatiebronnen =

== Reisverslagen ==

*[[Media:Impressies-camino.pdf|Reisverslag Camino (in pdf)]] 
*[[Media:Mountainbike-andalusie.pdf|Reisverslag Andalusie (in pdf)]] 
*[[Media:Omer-pittomvils-cantabrica.pdf|Reisverslag Cantabrica (in pdf)]] 
*[[Media:Omer-pittomvils-spanje-extremadura.pdf|Reisverslag Extremadura (in pdf)]] 
*[[Media:Valencia_gezin.pdf|Reisverslag Valencia (in pdf)]] 

'''''Verslagen in tijdschriften''''' 

*Bregje Boschker "Van de Pyreneeën naar Portugal." De Wereldfietser (Zomer 2007) pp. 10-11. 
*Sebastian Schutyser "1600 kilometer door Spaans gebergte: Op de fiets naar Cabo Finisterra." Op Pad (Nr. 4, 2007) pp. 98-103. 
*Julian Ruíz Corostola "Asturië: Een groen koninkrijk tussen zee en bergen." De Wereldfietser (Zomer 2007) pp. 12-13. 
*Roel Kalter "Mijmerend in zinderend Spanje: Alleen op vakantie per superaanbieding." De Wereldfietser (Voorjaar 2007) pp. 20-21. 
*Cees Hauwert "Van Hilarius via Sant Hilari naar de Spaanse Zuidkust: Een fietstocht als rite de passage." De Wereldfietser (Voorjaar 2007) pp. 22-23. 
*Paul Duijvensz "In de voetsporen van El Cid: Op de fiets van Burgos naar Valencia." De Wereldfietser (Voorjaar 2007) p. 24. 
*Jan Willem de Pater "Hoger, hoger: In m'n eentje van Alicante naar Sevilla." De Wereldfietser (Voorjaar 2007) pp. 25. 
*Nanda Raaphorst "Hier gebeurt niets: Fietsen door stil Spanje." Op Pad (Juli/Augustus 2006) pp. 44-49. 
*Tessa Groot "Weerzien in Madrid: Langs oude wegen en pelgrimsteden." De Wereldfietser (Zomer 2005) pp. 6-7. 
*Liljan Verstraeten "Van Bouwel naar Barcelona." De Wereldfietser (Voorjaar 2005) p. 6-7. 
*Sebastian Schutyser "El Paisaje Seco: Op de pedalen in Guadalajara en Soria." Op Pad (April 2004) pp. 36-41. 
*Kees Swart "Quieto Andalucía." Op Pad (Oktober 2003) pp. 58-63. Zie ook www.keesswart.nl/fietsreportages.htm . 
*Marc Peeters "De Angliru: mijn zwaarste klim." De Wereldfietser (Zomer 2003) p. 20. 
*Bert Sitters "La vía de la plata: Op de fiets van Sevilla naar Santiago de Compostela." Op Pad (Januari 2003) pp. 50-56. 
*Tjeerd Visser "Trans Tenerife mountainbike tour: een mannenverhaal." Op Pad (September 2002) pp. 68-73. 
*Dominique Elshout "Vragen over de Bekende weg: Santiago de Compostela." Op Pad (Augustus 2001) pp. 70-75. 

'''''Weblogs''''' 

*Willem en Rudi fietsten in 2018 twee weken op de mtb door Noord-Spanje. Startend in Bilbao en dan met een grote boog langs de Picos de Europa naar Santander. Zie [http://themeeg.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=80&lang=en reisverslag] + [https://www.wereldfietser.nl/phpbb/viewtopic.php?f=22&t=31848 top 12 foto's] + [https://photos.google.com/share/AF1QipOBGxexEIdWwXIttyGEwrpkd1MGkdI7FbMqqsxX_ZMbLWt5ojb8ehucr8mu8bM4tw?key=SXVnYl9iSGtEdkVOV29ITzIwQU1ZOE8wbERYRnlR alle foto's].
*Verhalen en foto's januari 2017: [https://www.bicycle-junkies.com/cycling-murcia-andalusia/ bicycle-junkies.com]
*Verhalen, foto's en filmpjes uit Spanje: [http://www.toko-op-fietsvakantie.nl toko-op-fietsvakantie.nl]
* Willem fietste in december 2014 een week op Tenerife: [http://themeeg.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=42&Itemid=72&lang=en reisverslag] + [http://www.wereldfietser.nl/phpbb/viewtopic.php?f=22&t=24056 top 10 foto's] + [https://plus.google.com/photos/115025312968588365303/albums/6095610228771893313?noredirect=1 alle foto's].
* In 2011 hebben wij (Isa en Youri) een super mooie route gefietst, parallel aan de Pyreneeën en aansluitend op de Benjaminse route vanuit Barcelona. Voor meer informatie omtrent Spanje zie http://www.ithaka.im/nl/country/ESP. Voor de detail route zie http://www.ithaka.im/nl/route.
*Op de link [http://www.fietseninspanje.nl/routes/gua-val.html http://www.fietseninspanje.nl/routes/gua-val.html] is een mooi verhaal te vinden over een gezin dat voor het eerst op fietsvakantie gaat. Ze vliegen er onmiddellijk in en fietsen van Guadalajara naar Valencia. 
*Fietsvakantie Andalusië 2008 Henriëtte en Harry: [http://www.fietsvakantielinks.nl/harryopdefiets/Andalusie%202008.html http://www.fietsvakantielinks.nl/harryopdefiets/Andalusie%202008.html] 
*JW &amp; Gu fietsten met Oud &amp; Nieuw 2006/2007 een rondje door Andalusië: http://www.fietsenineuropa.nl . 
*Jos Amsing geeft een foto-impressie van zijn fietstocht in Andalusië (2006) op http://www.josinandalusie.blogspot.com . 
*Koen en Wendy fietsen in 2006 de route "Sierras del Segura – Costa Almeria" van Raúl González' "Fietsvakanties in Zuid- en Midden-Spanje": http://www.wereldfietser.nl/phpbb/viewtopic.php?t=4809 . 
*Een discussie over de beklimming van de Pico de Veleta vind je [http://www.wereldfietser.nl/phpbb/viewtopic.php?t=2273 hier]. 
*Audrey fietste in juni/juli 2006 door zuid- en midden-Spanje: http://www.audreytracks.nl . 
*Marc en Jonne Zoutendijk fietsen zeer vaak in Spanje: http://www.marczoutendijk.nl . 
*Ons oud bestuurslid Bert Sitters heeft met zijn fietsroute El Camino del Cid ook Valentijn van den Berg aangestoken! Zijn reisverslag (ook over fietsen El Camino del Santiago de Compostela en een route van Najera naar Santo Domingo de Silos) en algemene Spanje informatie lees je op: http://www.valentijnvandenberg.nl . 
*Jan en Janny fietsen in 2003 in de omgeving van Valencia en Cuenca: http://www.bicitours.nl/spain/spain1.html . In 2012 deden ze een rondje in de provincie Murcia: http://bicitours.blogspot.com.es/2012_05_01_archive.html .
*Frank zette Andaloesië op zijn fietskaart in twee grote fietslussen vanuit [http://www.ribbedebie.be/index.php?page=articles_overview&comp=Weektochten&cmd=view Málaga].De ''Camino Francés'' dan, onderdeel van zijn pelgrimsroute over de Pyreneeën tot Santiago de Compostela vind je onder [http://www.ribbedebie.be/index.php?page=article&article=Xacobeo%202004&cmd=view Xacobeo] 
*Peter de Rijk en Annemarie Verhallen hebben in Spanje gefietst (Andalusië, Santiago de Compostela, Madrid - Extremadura - Faro): http://www.dewijdewereld.net/index.htm . 
*Van Kees en Corrie is een fietsreportage over Andalusië te lezen (2000): http://www.keesswart.nl/fietsreportages.htm . 
*Dick en Els fietsten door vele landen, waaronder Spanje: http://www.dickenels.nl . 
*Minko Oh befietste de Picos de Europa, een rondit door Spanje, de Pyreneeën en op Mallorca: http://wizardofoh.nl . Luddo Oh heeft op alle Canarische eilanden gefietst en verder in de Pyreneeën, Andalusië en op Mallorca: http://www.luddo.nl . 
*"Lonely Cyclist" Erik Nomden fietste van Nederland naar Santiago de Compostela en daarna door naar Gibraltar: [http://www.lonelycyclist.rtij.nl/Nlspajournal2.htm www.lonelycyclist.rtij.nl/Nlspajournal2.htm]. Uitgebreid reisverslag met veel foto's.


'''''Video's''''' 

* Primavera en Andalusia - Video van Blanche en Douwe van een fietsreis van twee weken door onbekend Andalusie in het voorjaar van 2009. http://www.vimeo.com/6091330

== Landkaarten ==

*CartoCycle (schaal 1: 150.000) alleen online verkrijgbaar op https://www.cartocyclo.net . Een michelinwegenkaart aangevuld met voor fietsers belangrijke informatie zoals campings, route indicaties, terrein, waterbronnen, toeristische mogelijkheden, rustplaatsen, winkels en nog veel meer. Deze kaarten bestaan vooralsnog alleen voor Frankrijk en Spanje.
*Michelin, Spanje en Portugal (1:1.000.000). Alleen geschik voor grove oriëntatie op een lange route.
*Michelin (1:140.000 - 1:400.000). Kaarten van verschillende streken. 
Sept. 2009: wij gebruikten voor Andalusië Michelin 'Costa del Sol' 1:200.000 (nr 124). Die beviel goed, geeft goed mooie fietsroutes aan. Leon (2012) In de binnenlanden zijn deze kaarten al meer dan 10 jaar niet meer bijgewerkt. Veel wegen zijn veel breder, en daardoor minder fietsprettig, dan de kaart suggereert. 
*Freytag&Berndt (1:30.000 - 1:500.000). Kaarten van verschillende streken. 
*Insight (1:115.000 - 1:335.000). Kaarten van verschillende streken. 
*Reise Know How (1:75.000 - 1:650.000). Kaarten van verschillende streken. 
*Marco Polo, Tenerife (1:150.000). 
*Van Catalonië zijn er topografische kaarten in digitale vorm beschikbaar op www.icc.cat/vissir/home.php . De schaal varieert van 1:5.000 - 1:250.000 met luchtfoto's. 
*Een online kaart van héél Spanje, die, naarmate je verder inzoomt, steeds gedetailleerdere topografische kaarten en luchtfoto's toont: http://sigpac.mapa.es/fega/visor 
*Op http://www.wikiloc.com/wikiloc/spatialArtifacts.do hebben ze bovenstaande kaarten databases (en diverse andere van Spanje en ook Frankrijk) gecombineerd met Google Maps. Deze interface werkt veel prettiger en is sneller en overzichtelijker dan de bovenstaande twee. Ook zijn op wikiloc.com (GPS tracks) van fietsroutes (vnl Spaanse) te vinden en is het mogelijk die toe te voegen. Een aanrader dus voor degene die in Spanje wil gaan fietsen.
* Ook via [http://www.viamichelin.nl viamichelin.nl] kun je satellietbeelden zien. Deze beelden zijn voor Spanje op dit moment (juni 2013) gedetailleerder én recenter dan die op google en sigpac.
* In dit forum worden diverse (GPS) topokaarten besproken: http://www.foromtb.com/f53/si-buscas-o-tienes-mapas-mira-aqui-426748.html

== Reisgidsen ==
 
*Bert Sitters "El Camino del Cid" en "Via de la Plata". Stand 2012: "El Camino del Cid" is uitverkocht.
*Kees Wisse De Hispania Route: 1300 kilometer dwars door Spanje, begint in het diepe zuiden in Malaga en eindigt net over de Pyreneeen in de Franse stad Pau. 
*Paul Benjaminse geeft Fietsen naar Barcelona uit (2012). Te bestellen via http://www.cyclingeurope.nl/
Benjaminse Uitgeverij geeft ook de gids Fietsen naar Andalusië (2007) uit, een route van Girona naar Sevilla en Malaga van 1700 km. Ook als rondreis door Andalusië van 900 kilometer. Te bestellen via http://www.cyclingeurope.nl/
*Luc Oteman "Fietsen in Andalusië", uitgeverij Pirola, [[/index.php?title=Speciaal:Boekbronnen&isbn=906455353X|ISBN 90-6455-353-X]]. Meer informatie op [http://www.opdefiets.net www.opdefiets.net] 
*Uitgever Esterbauer publiceert twee routeboekjes: "Bikeline: Jakobs-Radweg" en "Bikeline: Radatlas Mallorca". Meer informatie op [http://www.esterbauer.com http://www.esterbauer.com] . 
*Kettler brengt verschillende Duitstalige fietsrouteboekje uit met routes in Spanje. Voor meer informatie en updates zie www.kettler-verlag.de . 
*Raúl González heeft een website en boek over fietsen in Andalusië. Op www.fietseninspanje.nl van worden elf fietsroutes in Spanje in detail beschreven. Inclusief kaarten, hoogteprofielen en praktische- en achtergrond informatie. 
*Bij sommige plaatselijke toeristenbureaus en in de Spaanse reisboekwinkels zijn Spaanstalige mountainbike gidsen verkrijgbaar. Een daarvan is de "Guía de las rutas de El Legado Andalusía para bicicleta de montaña" met handige leesbare routekaartjes.

== Boeken ==

*Polly Evans (2005) "Tapas en trappers: Op de fiets dwars door Spanje." Uitg. Luitingh-Sijthoff. 
*Lyda Warmerdam (200?) "Fietstocht naar Santiago de Compostela: Pelgrimstocht met hindernissen." Uitg. T&amp;C Grafische Produkties, Nieuw Vennep. In De Wereldfietser 2004-2 staat een recensie op pagina's 38 en 39. 
*Josie Dew: De wind in mijn wielen , Uitgeverij Arena, ISBN: 9069744937. Het gaat hier om een verhalenbundel, waaronder twee verhalen die zich in Spanje afspelen.

== GPS tracks ==

*Een uitgebreide collectie van Spaanse GPS tracks is te vinden op http://www.wikiloc.com
*Op de site van [http://www.marczoutendijk.nl Marc Zoutendijk] zijn van veel van zijn reizen in Spanje ook de GPS tracks te vinden
*Op http://www.gpsies.com/ zijn zeer veel tracks te vinden

== Nuttige links ==

'''''Algemeen''''' 
*[http://www.travelbybike.be www.travelbybike.be] : Reisverslagen, routetabellen, detailkaartjes, landeninformatie en foto's van meer dan 10 fietsvakanties, waaronder door Spanje. Daarnaast ook informatie over fietsvakanties tijdens zwangerschap, fietsmateriaal en fietsvervoer. 
*[http://www.fietsvakantielinks.nl/Landen/Fietsvakantie%20Spanje.html http://www.fietsvakantielinks.nl/Landen/Fietsvakantie%20Spanje.html] : veel links met fietsvakantieinfo Spanje, o.a routes, kaarten, gidsen, GPS, overnachtingen en vervoer, etc. 
*[http://andalusiefietsreizen.nl/ http://andalusiefietsreizen.nl] : Volledig verzorgde fietsvakanties in Andalusië. Fantastische fietstochten onder begeleiding van een ervaren wielrenner die omgeving van Ronda tot in zijn nopjes kent.
*[http://www.fietsvakantiepagina.nl/spanje.html http://www.fietsvakantiepagina.nl/spanje.html] 
*[http://www.trentobike.org/Countries/Spain http://www.trentobike.org/Countries/Spain] : De Trento Bike Pages bevatten veel algemene fietsinformatie over Spanje, met ook aandacht voor de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela (Engelstalig). 
*[http://www.opdefiets.net http://www.opdefiets.net] : Informatie van Luc Oteman over fietsen in Spanje. 
*[http://www.spaansverkeersbureau.nl http://www.spaansverkeersbureau.nl]Spaans Verkeersbureau: Laan van Meerdervoort 8; Den Haag; (070) 346 5901 
*[http://www.andalucia.com http://www.andalucia.com] : diverse Engelstalige informatie over Andalusië.
*[http://www.landenkompas.nl/spanje http://www.landenkompas.nl/spanje], [http://www.landenkompas.nl/canarische-eilanden canarische eilanden], [http://www.landenkompas.nl/balearen balearen] : Belangrijke en nuttige reisinformatie
*[http://www.biciventas.net/ http://www.biciventas.net/] : Gratis portaal voor verkoop van tweedehandsfietsen in Spanje (Spaanstalig). 

'''''Overnachtingen'''''

*[http://www.spain.info http://www.spain.info] : Een omvattende site met o.a. een zéér uitgebreide lijst van de hotels, hostals, casas rurales, e.d. 
*[http://www.guiacampingfecc.com http://www.guiacampingfecc.com] : De officiële lijst van de Spaanse kampeerfederatie. [http://www.fietsvakantiewinkel.nl/ http://www.fietsvakantiewinkel.nl] : voor meer informatie over fietsbussen richting Spanje[http://www.costabrava-ok-apartment.com/nl ] 
*[http://www.costabrava-ok-apartment.com/nl http://www.costabrava-ok-apartment.com/nl] : Overzicht goedkope [http://www.costabrava-ok-apartment.com/nl appartementen in Costa Brava], in alle badplaatsen aan de Spaanse kust.

'''''Routes''''' 

*[http://www.fietskaartinformatiestichting.nl/ http://www.fietskaartinformatiestichting.nl]   De Fietskaart Informatie Stichting brengt verschillende routeboekjes uit. 
*[http://www.fietseninspanje.nl/ http://www.fietseninspanje.nl] : Elf mooie routes over rustige weggetjes in detail beschreven, plus praktische en achtergrond informatie. 
*Een netwerk van bewegwijzerde fietsroutes op Mallorca: http://www.illesbalears.es/ing/majorca/cycling-tourism.jsp?SEC=CTU 
*Fietspaden over oude spoortrajecten: http://www.viasverdes.com/GreenWays

'''''Fietsverenigingen''''' 

*Amics de la Bici: Carrer Demostenes 19; Barcelona; http://www.amicsdelabici.org . Fietsvereniging die tochten en grote fietsdemonstraties organiseert. 
*Pedalibre: Calle Compomanes 13 - 2 Izquerda; Madrid; http://www.pedalibre.org . Fietsorganisatie met als doel: promoten fietsgebruik in Madrid en fietsen voor plezier.
*[https://www.facebook.com/clubcaminos Club Cicloturista Caminos y Cañadas] uit de omgeving van Puertollano.